متون ادبی بالقوّه دارای مضامینی هستند که آن مضامین با یک‌بار خواندن آشکار نخواهد شد. بکار گیری ابزارهای دیگر علوم، امکانی است برای راه یافتن به دستاوردهای جدید متنی و در این میان روانکاوی بیش از همه راه‌گشا است. «ژاک لکان» روان‌کاو فرانسوی در تحلیل شخصیّت‌ها و روایت‌های ادبی ما را به نتایج جالب توجّه‌ای می‌رساند. این مقاله، کوششی است در استفاده از نظریّۀ «ساختمان نفسانی انسان» لکان جهت تحلیل شخصیّت ...

وجود و معرفت دو محور بحث در حوزه‌ی فلسفی اسلام به شمار می‌روند که مقولات علم، اتحاد عقل و معقول و ظهورات وجود در ذیل آن مباحث مطرح می‌گردد.  وجود علم وجودی خارجی است که اصالتاً و به منزله‌ی وصفی نفسانی در فضای نفس جعل می‌شود و به تبع آن، ماهیت علم محقق می‌گردد و در ظل وجود علم، وجود ذهنی معلوم و به تبع آن، ماهیت معلوم نیز جعل می‌گردد.  صدرالمتألهین معتقد است که در حقیقت، علم نحوه‌ای از وجود ...

چکیده : موضوع انسان سالم و مفاهیم مربوط به آن به طور عمده در ده? ????و ???? و با کارهای راجرز و مازلو رسمیت یافت؛ اما در برداشتی کلی تر، مفاهیم انسان سالم تنها محدود به حوزه های روانشناسی نبوده بلکه در طول تاریخ اندیشمندان حوزه های گوناگون برداشت هایی دربار? توصیف انسان سالم و چگونگی رفتار و عملکرد آن داشته اند. مفاهیم و آموزه های مرتبط با انسان سالم را می توان در حوزه های فکری نزدیک به روانشن...

تأمل نظری و اندیشه ورزی از دیرباز نزد حکیمان همچون کمال ویژه نوع انسانی محسوبمی شد و به این جهت فیلسوفانی چون ارسطو و ابن سینا اندیشه ورزی را بالاترین فعالیت سعادت بخش برای آدمی می دانستند. در مقابل، اشراقیون و عارفان در جهان اسلامی، حکمت نظری را جز از جهت مقدّماتی و برای حصول مکارم و فضایل اخلاقی وقعی نمی نهادند و به اصطلاح حکمت عملی را تنها شاخصة لازم برای نیل به سعادت عملی می دانستند. بررسی...

از مهم ترین مبانی اخلاق اسلامی و عرفان عملی، انسان شناسی است. درسنت دینی و از حیث سلوکی می توان برای انسان شناسی ساختار خاصی ترسیم نمود. حقیقت قلبی که هویت ملکوتی انسان است، از وجه الهی تا وجه جسمانی امتداد یافته و دو منطقۀ نفسانی و روحانی دارد. هریک از این دو منطقه نیز دو صنف جنود به معنای جنود خصالی و دو گونه اطوار به معنای مراتب نفس دارند. منطقۀ نفسانی، منطقۀ سفلای حقیقت قلبی است که امیال حس...

مطالع? جوامع گوناگون نشان می دهد که کردارهای اخلاقی انسان بسته به تفاوت‌های فردی و اجتماعی، و بسته به تغییر و تحوّلات انسان متفاوت بوده است. وجود تفاوت های فردی، اجتماعی، و تنوّع نیازهای انسان در گذر زمان، این مسئله را مطرح ساخته است که آیا اخلاق امری نسبی است یا مطلق؟ با این‌که کانت و ملّاصدرا به دو منظوم? فکریِ متفاوت وابسته اند، هر دو در حلّ این مسئله دغدغ? مشترکی دارند. این دو فیلسوف با ابتنای ا...

  ارسطو نوس را در تحلیلات ثانوی به عنوان ملکه معرفتی و دانش علمی برهان­ناپذیر معرفی می­کند. کارکرد این ملکه معرفتی دریافت اصل­های دانش و اموری است که همه دانش­ها بر آن استوارند. نوس در درباره نفس به عنوانِ ویژگی انسانی شناخته شده است؛ آن ویژگی در ما که نفس به واسطه آن می‌شناسد و حکم می­کند. نوس از نظر ارسطو واجد تقسیم­هایی است: عملی و نظری، منفعل و سازنده. نوس منفعل پیش از...

توسعه و پیشرفت در واقعیت انضمامی‌اش وابسته به توسعۀ نظر و عمل انسان است و توسعۀ نظر و عمل انسان بر بنیاد قوا، ساحات وجودی، حرکت، ادراک و فعلِ انسان پدید می‌آید؛ ازاین‌رو فرایند حرکت وجودی و جوهری انسان در ساحت فردی و اجتماعی، مقوِّم توسعه و پیشرفت جامعۀ انسانی است. از منظر رهیافت و مبانی انسان‌ـ‌ هستی‌شناختی حکمت متعالیه، انسان دارای مراتب وجودیِ عقلی، نفسانی و طبیعی است. این مراتب در هر دو بُعد حیا...

راهی ناپیموده در حوزهٔ پژوهش‌های اخلاق اسلامی وجود دارد که آثار عمیقی در رفتار فرد می‌تواند داشته باشد. این راه را می‌توان «اخلاق معیاری» نامید که در میراث اخلاقی ما جز اشاراتی بر آن نمی‌توان یافت. اخلاق معیاری می‌کوشد «کارنامهٔ اخلاقی فعلی فرد» را در اختیار او قرار دهد و معیارهایی برای وی فراهم آورد که به کمک آن نه‌تنها بتواند نفس خود را محک بزند که مثلاً خلق نیکوی صداقت را به‌واقع داراست، یا از ...