در ایران باستان نیز همانند همه ی ملت ها مرثیه سرایی و عزاداری برای مردگان به شکل های مختلف مرسوم بوده است. یکی از ارجمندترین منابع شناخت ما از آداب و رسوم ایرانیان کهن، کتاب ارزشمند شاهنامه است. فردوسی با استادی خاص خود آیین های سوگواری را به تصویر کشیده است. سوگواران به خاطر از دست رفتگان، بیقراری و مویه می کردند، بر خاک می افتادند، موی و روی خود را می کندند و جامه بر تن را چاک می زدند. آیین ه...

طیلسان بالاپوشی فاخر بود که از روزگار باستان در میان ایرانیان رواج داشت. پس از گروش ایرانیان به اسلام، دیگر اقوام مسلمان نیز که با ایرانی ها مراوده داشتند، شیوه تهیه و پوشیدن آن را از ایشان اقتباس کردند. جامه ای که می توان آن را نشانی از گسترش فرهنگ ایرانی در جهان اسلام تلقی کرد. به تدریج پوشیدن طیلسان به اندازه ای اهمیت یافت که در بسیاری از شهرهای اسلامی و دربارهای حاکمان به عنوان یکی از لباس ...

چکیده چیرگی و سرآمدی ایرانیان بر بخش بزرگی از جهان باستان آن روز، استقرار و آرامشی پدید آورد که در سایه آن، مردمان توانستند به فرهنگ سازی و گسترش روابط انسانی در میان خویش بپردازند. در عصر ساسانیان، در نتیجه نفوذ سیاسی و دینی گسترده ایران؛ به ویژه در دو منطقه حیره و یمن، اعراب به تدریج تأثیرات کلانی را از تمدّن ایرانی به دست آوردند. به دنبال گسترش اسلام و فتح ایران توسّط اعراب مسلمان، آداب و فرهن...

با ورود اسلام به ایران، بسیاری از ابعاد فرهنگی و تمدنی ایران دستخوش دگرگونی شد. یکی از این حوزه‌ها، قلمرو خوراک و آداب مربوط به آن بود که طی سده‌های دوم تا هفتم ق و همزمان با دوره تثبیت چیرگی اسلام بر زندگی ایرانیان در دوره‌ی خلافت عباسی، شکل فرجامین خود را پیدا کرد. این دگرگونیها از مسیرهای متفاوتی به متن جامعه ایرانی راه یافت. یکی از این مسیرها، عارفان و صوفیان عرفا و متصوفه بودند که بر پایه‌...

تقدیرگرایی باوری هست که در نگرش و باور‌های عامه، سرنوشت آدمی از قبل مقدر شده،و تمامی امور بر اساس مقدرات و آنچه از پیش تعیین شده رخ می‌دهد؛به نحوی که در این نگرش جایگاهی برای انتخاب و اختیار انسان وجود ندارد. درواقع معتقدان به تقدیر بر این باورند که همه امور و پدیده‌ها در حیات اجتماعی فرد به کار کرد نیروها و عوامل ماوراءالطبیعه بستگی دارد. در این مقاله تلاش بر این است تا ضمن ریشه‌یابی مؤلفه‌ها ...

طیلسان بالاپوشی فاخر بود که از روزگار باستان در میان ایرانیان رواج داشت. پس از گروش ایرانیان به اسلام، دیگر اقوام مسلمان نیز که با ایرانی‌ها مراوده داشتند، شیوه تهیه و پوشیدن آن را از ایشان اقتباس کردند. جامه ای که می توان آن را نشانی از گسترش فرهنگ ایرانی در جهان اسلام تلقی کرد. به تدریج پوشیدن طیلسان به اندازه‌ای اهمیت یافت که در بسیاری از شهرهای اسلامی و دربارهای حاکمان به عنوان یکی از لباس‌...

توتمیسم که اعتقاد به تقدّس حیوان یا گاه گیاهی خاص است، یکی از باورهای اقوام ابتدایی است که می‌توان رگه‌هایی از آن را در بین ایرانیان نیز یافت. در این میان یکی از منابع کهن و معتبر ایرانی که می‌توان با کمک آن اطّلاعات بسیاری دربارة فرهنگ، دین، آداب و رسوم، اعتقادات، باورها و بسیاری از ویژگی‌های دیگر ایرانیان و سایر اقوام در آن یافت، شاهنامۀ فردوسی است. برای به دست آوردن این اطّلاعات باید پوسته و رو...

هویت و شخصیت هر ملتی در پرتو فرهنگ غنی و مترقی آن نهفته است. بنابراین اگر بیگانه­ای بخواهد ملتی را از نظر سیاسی اجتماعی زمین­گیر کند، آسان­ترین راه‌اش هجوم به فرهنگ آن ملت است، زیرا با هجوم فرهنگی، آن ملت استحاله فرهنگی می‌شود و هویت و شخصیت خود را از دست می­دهد. جامعه شناسان فرهنگ را دارای سه جنبه شناختی، مادی(فنی) و سازمانی می­دانند که جنبه شناختی عبارت است از باورداشت­ها، اسطوره­ها، ایدئولوژ...

اندرزنامه اردشیر مجموعۀ اندرزهایی است منتسب به اردشیر اول ساسانی در باب حکومت­داری که آن را خطاب به اخلافش به­جای گذاشته­است، که مطوّل­تر از نسخه کنونی بوده و الگوی عمل را برای شاهان ساسانی و پس از ترجمه به زبان عربی، برای حکّام مسلمان فراهم ساخت. این اندرزنامه در قرون نخستین اسلامی با عنوان عهد اردشیر اشتهار زیادی داشته و گویا در همان زمان نیز نسخۀ کاملی از آن موجود نبوده­است. خواجه نظام­الملک د...

هنر باغسازی ایرانی، محصولی از فرهنگ و تمدن ایرانیان است که عناصر و اصول آن به‌اندازۀ کافی شناخته‌نشده است. غیر از خیابان اصلی یا جوی آب روان، باغ ایرانی از عناصری تشکیل می‌شود که باید هویت و نقش آن‌ها در ایجاد مفهوم باغ بازشناسی شود. دیوار محوطه، که در همۀ نمونه‌های اصیل باغ ایرانی تکرار می‌شود، از آن دست عناصری است که میان ساده‌اندیشی عملکردی با پیچیدگی فرهنگی نمادین سرگردان است. مطالعۀ دیوار ...