ایران کشوری چندقومی است و زبان ترکی آذربایجانی با جمعیت گویشور زیاد، یکی از مهم ترین زبان ها در کشور است. با این حال پژوهش جامعه شناختیِ جامعی، که وضعیت و موقعیت این زبان را بررسی کند، انجام نگرفته است. تحقیقاتِ انجام شده دربارۀ سایر زبان ها و گویش های ایران، از جمله بلوچی، مازندرانی، بختیاری، و گیلکی نشان می دهد که بیشتر آنها در معرض خطر زوال و انحطاط قرار دارند. با درنظرگرفتنِ چنین وضعیتی، به نظ...

یکی از بخش های گویش شناسی بررسی ویژگی های نحوی یک گویش است و در میان مباحث نحوی، مبحث حروف، همسانی بیشتری در گویش های مختلف دارد زیرا حروف گروه بسته ی دستوری به شمار می رود. با این حای می توان گویش هایی را یافت که این مبحث در آن تفاوت های چشمگیری با گویش های دیگر دارد. یکی از این گویش ها، گویش یکی از روستاهای استان اصفهان، به نام نیسیان، است که با وجود همجواری با روستاهای دیگر کاربرد حروف در آن...

در این مقاله به توصیف و بررسی ساخت کنایی در گویش دشتی می­پردازیم. بدین منظور، به مطالعه رفتار فاعل بندهای لازم و متعدی و مفعول در زمان حال و گذشته در این گویش پرداخته می­شود. یکسانی/تقابل رفتاری این گروههای اسمی در انگیزش مطابقه بر روی فعل نشان می­دهد که این گویش از الگوی کنایی گسسته بهره می­برد؛ به عبارتی بندهای زمان حال از الگوی فاعلی-مفعولی و بندهای زمان گذشته از الگوی کنایی تبعیت می­کنند. د...

گویش ابوزیدآبادی1 یکی از گویش های ناحیۀ مرکزی ایران است. این گویش در بخش کویرات به مرکزیت شهر ابوزیدآباد رایج است. این شهر در سی کیلومتری جنوب شرقی کاشان واقع شده است. ابوزیدآبادی از نظر دستوری، نسبت به فارسی ویژگی هایی دارد که آن را از زبان فارسی کنونی متمایز می کند. در این مقاله، نویسنده می کوشد برخی از ویژگی های آوایی و دستوری این گویش را توصیف و تحلیل کند. کاربرد تقریباً چهارده مصوت کوتاه و ...

لری بویراحمدی از گویش های جنوب غربی ایران است که در منطقۀ بویراحمد استان کهگیلویه و بویراحمد رواج دارد. این گویش در کنار دیگر گویش های لری (مانند بختیاری و لری لرستانی) و فارسی، بازماندۀ فارسی میانه است که خود بازماندۀ فارسی باستان است. در این مقاله چند واژه از این گویش ریشه شناسی شده است. درمورد هر واژه نخست برپایۀ شواهد موجود در خود گویش، ساخت اشتقاقی و دگرگونی های آوایی آن توضیح داده شده و س...

هدف از این تحقیق، بررسی و توصیف نظام آوایی گویش جوشقان‌قالی است. این گویش یکی از گویش‌های مناطق مرکزی ایران است و تاکنون پژوهش مستقلی دربارۀ آن انجام نشده است. تحقیق حاضر که اولین بررسی نظام‌مند دربارۀ گویش جوشقان‌قالی است، نظام آوایی این گویش را ـ شامل آواشناسی، فرایند واجی و ساختمان هجا‌ـ تجزیه و تحلیل می‌کند. در این مقاله، فرایندهای آوایی این گویش نظیر ابدال، ادغام، قلب، افزایش و... بررسی شد...

گویش کنونی همدانی، بازماندۀ گویش ازدست رفتۀ همدانی کهن است که می توان بخشی از ویژگی های این گویش کهن را در سروده های دگرگون نشدۀ باباطاهر همدانی بازیافت. در این نوشتار به بررسی گزیده ای از واژگان گویش همدانی امروز پرداخته شده است. از ویژگی های این گویش، می توان به شمول بر برخی واژه های پهلوی و واژه هایی با ریشه های باستانی (اوستایی، پارسی باستان و سنسکریت) که در زبان فارسی معیار کاربرد ندارند، ...

گویش بیرجند یکی از گویش‌های بسیار کهن فارسی است که برخی از ساخت‌های آن، بازمانده از دوره ی میانه است. اما این گویش نیز مانند همه ی گویش‌های دیگر، در حال نزدیک شدن به گویش معیار یا معیارشدگی است. پیکره ی مورد بررسی ما در این تحقیق تنها آثار برجای مانده از گویش قدیم بیرجند است از جمله نصاب ملاعلی اشرف صبوحی و آن چه ایوانف از طریق مصاحبه و تحقیقات میدانی گردآوری کرده است. البته لازم است ذکر شود که...

گویش بیرجند یکی از گویش‌های بسیار کهن فارسی است که برخی از ساخت‌های آن، بازمانده از دوره ی میانه است. اما این گویش نیز مانند همه ی گویش‌های دیگر، در حال نزدیک شدن به گویش معیار یا معیارشدگی است. پیکره ی مورد بررسی ما در این تحقیق تنها آثار برجای مانده از گویش قدیم بیرجند است از جمله نصاب ملاعلی اشرف صبوحی و آن چه ایوانف از طریق مصاحبه و تحقیقات میدانی گردآوری کرده است. البته لازم است ذکر شود که...

گویش ولاتی (ولایتی)، در گذشته، در کل منطقۀ ورنوس‌فادران شهرستان خمینی‌شهر، واقع در استان اصفهان، تکلم ‌می‌شده ‌است؛ ولی متأسفانه، همچون بسیاری از گویش‌ها، بر اثر عوامل مختلف، تا حد قابل‌توجهی رو به ‌زوال و فراموشی نهاده و امروزه، تنها به باولگان، یکی از پنج منطقة ورنوس‌فادران، محدود است. در تحقیق اسماعیلی (1379)، به دسته‌بندی درونی گویش‌های ایران مرکزی و گروه‌بندی مشترک گویش ولاتی با گویش کلیمی...