ایران سرزمینی است که در درازای تاریخ، همواره مورد هجوم اقوام و مردمان گوناگون (به ویژه از شرق از غرب)، قرار گرفته است. در میان اقوامی که به این سرزمین (ایران) یورش آوردند، هجوم تازیان (از غرب، در سده یکم هجری از هفتم میلادی) از مغولان (از شرق، در سده هفتم هجری از سیزدهم میلادی) دارای بیشترین و پایدارترین تاثیرات بوده است. از آن جا که این رویدادهای مهم، زمینه های گوناگون(اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و...

طبقات اجتماعی، به عنوان واقعیتی عینی و ملموس در طول تاریخ، همواره مورد توجه متفکران و اندیشمندان بوده است که برخی از آن ها به تبیین قشربندی و برخی شاخص های آن را در آثار خود منعکس ساخته اند. یکی از این دوره های تاریخی، دوره سامانیان است. سامانیان به عنوان یک نظام قدرتمند توانستند یکپارچگی، وحدت ملی و فرهنگی خاصی در بین ایرانیان به وجود آورند و به شیوه هایی مدبرانه حکومت کنند و بزرگترین رنسانس ف...

کوه نشینان کمیجی در ناحیه کوهستانیِ اطرافِ سرچشمه جیحون، پیرامون ختلان و چغانیان می زیستند. آنان از بازماندگان اقوام ایرانی، در آن منطقه بودند که به علت مقاومت در برابر نفوذ اسلام، در قرون نخستین هجری، از تحولات سیاسی جامعه به دور بودند؛ اما از قرن چهارم و به دنبال گرایش به اسلام، از حالت انزوا خارج شدند و در تحوّلات سیاسی منطقه، به ایفاء نقش پرداختند. این درحالی بود که ایلات و عناصر ترک، در قالب ...

در اوایل سدة دهم هجری/شانزدهم میلادی، سلطان محمدشیبانی(د 916 ق/ 1510 م) خان سمرقند، پایتخت تیموریان را تصرف وحکومتشیبانیان را پایه گذاری کرد. بزودی رقیب تیموری او، بابر (د 936 ق/ 1530 م)مجبور شد آسیای میانه را ترک گوید تا امپراتوری گورکانیان را در هندتأسیس کند. مقالة حاضر به بررسی مناسبات شیبانیان و گورکانیان هند می -پردازد. یافته های این پژوهش نشان می دهد که به رغم خصومت اولیه، واقعیاتحاکم بر ...

خراسان وماوراءالنهر در تاریخ ایران واسلام متن جغرافیای تاریخی شهرهای ایران که دارای شصت و سه بند می باشد ‘به احداث شصت و یک شهر و دیار وبناهای گوناگون در ماوراءالنهر خراسان و دیگر نقاط ایران پرداخته است. در اصل متن از یکصد و پانزده شهر بزرگ و کوچک سخن رفته است ولی از سرنوشت و چگونگی ساخته شده پنجاه و چهار شهر آن اطلاعی در دست نیست . شهر بغداد به عنوان شصت و یکمین شهر توسط خلیفه ابونصر معروف به ...

آخرین دوره حکمرانی دولت ایران در مناطق بخارا و خیوه در دوره نادرشاه افشار صورت پذیرفت و پس از آن در مناطق مذکور حکومت هایی از ازبکان استقرار یافت که نسبت به دولت ایران سیاست و روشی در پیش گرفتند که جنبه خصمانه آن بر دوستانه‏اش بیشتر بود. در مرو شاخه‏ای از ایل قاجار از زمان صفویه تا اوایل قدرت یابی آقامحمدخان در ایران، حکومت می کردند که آن هم به دست حاکم بخارا ساقط شد. گر چه آقامحمدخان درصدد اقد...

گنجینه‌های دست‌نویس شرقی آکادمی علوم جمهوری تاجیکستان بزرگ‌ترین مخزن نسخه‌های دست‌نویس در تاجیکستان و یکی از مراکز مهم یادگارهای خطی فارسی و شرقی در آسیای مرکزی است. این گنجینه در سال ۱۹۵۳م به فرمان حکومت جمهوری شوروی تاجیکستان تأسیس شد و هدف آن جمع‌آوری نسخ خطی و تحقیق همه‌جانبه و عمیق دربارة آن‌ها بود. هم‌اکنون در این گنجینه بیش از ۵۷۶۰ جلد نسخۀ خطی و ۶۴۰۰ جلد کتاب چاپ سنگی موجود است. اکثر دس...

پس از ورود اعراب مسلمان به خراسان و سکونت قبایل مختلف عرب در این سرزمین، آنان برای اولین بار با سرزمین های آن سوی جیحون و یا به قول خودشان ماوراءالنهر آشنا گردیدند. حاکمان عرب خراسان از این زمان به بعد، هر از گاهی به شهرهای بخارا و سمرقند لشکر می­کشیدند و پس از گرفتن غنایمی چند، خیلی سریع به خراسان باز می­گشتند. اما این سیاست در زمان عبدالملک خلیفه اموی و عامل او در عراق یعنی حجاج بن یوسف تغییر...

آثار تاریخی- ادبی که از قرون گذشته برجای مانده‌اند، توانسته‌اند تا اندازه‌ای شرایط و اوضاع سیاسی، اجتماعی و جغرافیایی دورۀ خویش را بیان کنند. ظفرنامه شرف‌الدین علی یزدی نیز نمونه‌ای از بهترین اثرهای تاریخی به‌شمار می‌رود که بین سال‌های 1419-1424م براساس اسناد رسمی درباری و نقل هم‌صفان تیمور لنگ نگاشته شده و در آن به وقایع سیاسی، حاکمان و واحد‌های معموری و جغرافی ختلان که یکی از ولایت‌ه...