داوودبن مُحَبّر، از علمای سده ی دوم هجری است که تنها تألیف روایی او با عنوان کتاب العقل، در طی سده های متمادی، همواره محلّ نقد و گفتگو میان محدّثان بوده است. این که داوود، حمایت روایی از کدام «عقل» را وجهه ی همّت خود ساخته، و چه اندیشه و انگیزه ای در پس تدوین کتاب او نهفته است، پرسش هایی است که نوشتار حاضر، در پی یافتن پاسخی برای آن هاست. مولّف، با ارائه ی تحلیلی بر مضامین کتاب العقل، مباحثی هم چون عق...

همچنان که سنّت پس از قرآن کریم، به‌عنوان دومین و اساسی‌ترین آبشخور فهم اسلام به ‌شمار می‌رود، عقل نیز پس از این دو از دیگر منابع فهم آموزه‌های دینی به‌ شمار می‌رود، به گونه‌ای که انبوهی از آیات قرآن و احادیث امامان معصوم(ع)؛ در مقام تمجید و ستایش از این موهبت الهی و حجّت باطنی انسان‌ها برآمده و کسانی را که از جاده‌ی خرد ورزی خارج می‌شوند، نکوهش کرده و منزلت آنان را از چهارپایان پست‌تر قلمداد نمود...

نظرگاه کانت در باب علیت - تقریر اصل علیت و اثبات آن - معطوف به مباحثی است که هیوم درباره انکار علیت گفته است کانت با نقد نظریه هیوم سعی میکند نظر گاهی جامع و منسجم در باب نحوه پیدایش اصل علیت و کاربرد آن در معرفت بشر به پروراند فهم نظریه کانت در باره علیت بر فهم اجزا دیگر فلسفه او متوقف است از نظر اغلب مفسران و شارحان کانت برای فهم نظریه علیت در نظارم فلسفی کانت با ید بخش استنتاج استعلائی کتاب...

نوشتار حاضر در پی ارائه شمائی کلی از اندیشه محمد عابد جابری، اندیشمند مغربی است. نقد عقل عربی، طرحی است از نحوه تکوین میراث یا سنت مسلمانان عرب و تبیین علل فروماندن چنین عقلی در جهان معاصر. جابری می کوشد با بکارگیری قرائت انتقادی خود، از میراث فاصله بگیرد تا بتواند آن را نقد کند

رساله حاضر که با عنوان "عقل و دین" تهیه و تدوین گردیده است دارای یک مقدمه و شش فصل می باشد. فصل اول به تعریف دین و عقل اختصاص یافته است. فصل دوم در باب اهمیت عقل و دین است. فصل سوم به نقد تئوری "پندار بی نیازی بشر از دین" اختصاص یافته است. فصل چهارم پندار تعارض عقل و دین و علل پیدایش چنین پنداری در جامعه اسلامی و غربی بررسی و ارزیابی گردیده، فصل پنجم قلمرو عقل و دین و حیطه کاربردی ابزار حسی، قل...

بنیاد دوئالیسم فلسفة غرب، که در مدرنیته به تجلی نهایی خویش رسید مبتنی بر تضاد عقل/ غریزه، آسمان/ زمین، روح/ تن، و لذت/ اخلاق بود. فوکو نقد این دوئالیسم را که با نیچه، هایدگر، مارکس، و فروید آغاز شده بود به سرمنزل نهایی خویش، به نفع غریزه/ زمین، رساند. این مقاله به بررسی اندیشه های میشل فوکو، گسست وی از گفتمان فلسفی/ سیاسی مدرنیته، و تداوم های وی بر آن ها می پردازد. مدرنیته با اومانیسم، ادعای نف...

هگل هر سه نقد عقل نظری، عملی و قوۀ حکم را با نگاهی انتقادی مطالعه کرد. نقد موسوم به صورت‌گرایی تهی، به شکل‌های مختلف در آثار هگل، از دوران جوانی تا پایان عمر، حضور دارد، گاه در ضمن نقدهای دیگر پنهان است و گاه خود چنان آشکار است که نقدهای دیگر را در ضمن خود پنهان دارد. اما نهایتاً بنیان این نقد بر این تصور استوار است که اخلاق کانتی غیرتاریخی، صوری و بی‌محتواست، لذا در موقعیت‌های انضمامی عمل از عا...

نوع برخورد و عکس‌العمل اندیشمندان عرب در برابر روشنگری و مدرنیته، تعیین‌کننده دستگاه نواندیشی آنان است. رویکرد اقبالی برخی از این اندیشمندان به اندیشه روشنگری و روشنفکری غربی، با گرایش به  ارزش‌های  مدنی و ویژگی‌های فکری و فلسفی تمدن اروپایی آغاز شد. سپس این رویکرد با گرایش به مطالعات جدید علوم انسانی مانند ساختارگرایی، زبانشناسی، هرمنوتیک، معناشناسی و انسان‌شناسی، توسط گروهی از روشنفکران برجست...

علامه طباطبایی در المیزان، روایتی از نسبی‌گرایی اخلاقی را مطرح کرده، به نقد و بررسی آن می‌پردازد؛ نسبی‌نگری‌ای که به هیچ اصل اخلاقی جهان‌شمولی باور ندارد و اخلاق را تابع اهداف و شرایط متغیر اجتماعی و فرهنگی می‌داند. پرسش پایة این جستار این است: علامه طباطبایی چگونه و بر پایة چه پایگاه فکری‌ای نسبی‌نگری اخلاقی را  نقد می‌کند؟ دستاورد پژوهش حاضر این است که علامه سه نوع مغالطه را در ادعای...

عقل انسانبه عنوان وجه تمایز وی از حیوانات، اصلی ترین عامل شکل دهندة تمدن بشری بوده  است و محرومیت  از عقل به منزله محرومیت از حضور در فرآیند تمدن بشری تلقی می شود. در اسطوره های یونان باستانیعنی اولین زمینه های فرهنگی غرب زنان موجوداتی غیرعقلانی و احساسی توصیف می شدند.این طرز تلقی با فیثاغوریانکه بنیانگذاران فلسفهیونان بودند ادامه یافت و سپس  در تاریخ فلسفة غرب تا  دوره روشنگریپیش رفت. به این ت...