داراب­نامه طرسوسی از جمله قصه­های عامیانه بلندی است که ظرفیت پژوهشی بالایی دارد؛ نقد نمادین و ظرفیت­های رمزی آن، نقد اسطوره­ای، نقد حماسی و نقد سوررئالیستی از جنبه­های پژوهشی این داستان است که اهمیت آن را نشان می­دهد. طرسوسی در این قصه با اقتباس از حماسه ملی ایران، نوعی حماسه تاریخی-دینیِ منثور به دست داده است. بی­تردید نقش حماسه­ها و شخصیت­های حماسی ملی در این قصه، بسیار تأثیرگذار بوده است. اسک...

حماسه ­ها بدون درنگ، بازتابی از روند رویدادها، عناصر و موجودات طبیعی و فراطبیعی زندگی بشری هستند. دخالت و همراهی عناصر زندۀ طبیعت در کنار ادوات حماسی، تصاویر بسیار زیبایی از عظمت روح حماسه ­ها را منعکس ساخته­ است. از جملۀ این عناصر، حضور چشمگیر «اسب» و توصیفات و تصاویر آن در صحنه­ های مختلف حماسی- رزمی نبردهاست. حماسۀ شاهنامه بر مبنای اصل حضور خاندان­ های پهلوانی و ارزش عظیم اسب در کنار عناصر د...

بیوولف کهن‌ترین و بزرگترین اثر حماسی ادبیات انگلستان به زبان انگلیسی قدیم است که قهرمان اصلی آن، بیوولف نام دارد. در شاهنامه هم ابرقهرمان اصلی، رستم است. حماسة بیوولف و شاهنامه، خصوصاً بخش پهلوانی آن و نیز شخصیت‌های اصلی دو حماسه، شباهت‌هایی شایستة تأمل دارند که با تعمق در آن‌ها و تطبیق آن‌ها با یکدیگر، هم به تشابهات شخصیت رستم و بیوولف و هم به خصوصیات اشتراکی ژانر حماسه و روایت داستانی حماسی بی...

اساطیر و حماسه ارتباطی تنگاتنگ با هم دارند، از این‌رو برای شناخت آثار حماسی باید عناصر اسطوره‌ای را نیک شناخت. یکی از این عناصر اسطوره‌ای که رمز هستی است و با اساطیر آفرینش، پیوندی ناگسستنی دارد، اسطورة «آب» است. این عنصر که به عنوان یکی از عناصر متضاد چهارگانة جهان مادی در نزد اکثر ملل، مظهر جاودانگی و تداوم حیات است، دارای نقش اسطوره‌ای گشته است. در داستان کوراوغلو نقش اسطوره‌ای آب در کنار کو...

بسیاری از خدایان اساطیری، از جهان اسطوره‌ها بیرون آمده و در حماسه‌‎ها به صورت پهلوانانی نامی و یا شاهانی بزرگ نشان داده شده‌اند. یکی از آن پهلوانان حماسی، سمک، در داستان منثور حماسی ـ پهلوانی سمکِ عیّار است. این پهلوان با داشتن برخی ویژگی‌های اساطیری، همچون ایزدان اسطوره‌ای، ایندرا و مهر، پنداشته می‌شود. از جمله ویژگی‌های اساطیری سمک، می‌توان به این موارد اشاره کرد: آزاد ساختن مادینگان شهریاران ا...

داستان‌ها و اشعار مبتنی بر توصیف اعمال پهلوانی و بزرگی‌ها و افتخارات قومی را در تعریفی سنتی، حماسه می‌گویند. اما این تعریف در دوره‌ی معاصر تطور یافته و به‌ویژه در شعر، بسیار متفاوت و گسترده‌تر شده‌است؛ زیرا با ایجاد دگرگونی‌های نوین در عرصه‌ی جوامع بشری و تحت‌تاثیر قرارگرفتن تدریجی جوامع سنتی، تحولی در نوع نگرش به همه‌ی مقولات زندگی بشری ایجاد شده و مبانی ادبیات حماسی نیز مانند سایر مقوله‌های ع...

شعر فارسی در جریان انقلاب اسلامی پای در عرصه های نوینی نهاده؛ یا در کشاکش این رویداد بزرگ تاریخی شاهد بروز تحولات چشمگیر در آثار نظم و نثر فارسی هستیم. شاعران سه دهه پس از انقلاب اسلامی با الهام از تعالیم آسمانی قرآن کریم و رهنمودهای حیات بخش حضرت امام خمینی (ره) تغییرات شگرفی را در مضامین شعر ایجاد کردند؛ هدایت مفاهیم شعری به سمت ارزش های انسانی و اسلامی از جمله این تغییرات است. ساختارشکنی در ...

یکی از منظومه‌های پهلوانی تا امروز ناشناخته ادبِ حماسی ایران زرین‌قبانامه است که در سه دست‌نویسِ موجود از آن با نام‌های شاهنامه اسدی، رستم و سلیمان و زرین‌قبای هفت‌لشکر معرفی شده است. سراینده شیعی متن ناشناس است و بنابر قراینی اثر خویش را در عصر صفویان و در شصت‌سالگی ـ و شاید یکی‌دو سال پیش و پس‌ـ به نظم درآورده است. داستان منظومه در زمان پادشاهی کیخسرو در ایران و پیامبری حضرت سلیمان(ع) روی می‌ده...

اگرچه گرشاسب نامه اسدی طوسی کتابی حماسی است که شخصیت های اصلی آن را مردان مبارز تشکیل می دهند، حضور برجسته زنان را در آن نمی توان نادیده گرفت. در این پژوهش، تلاش بر این بوده است تا هویت زنان و نقش آنان در شکل گیری جریانات جامعه و مسائل مربوط به آن ها با تکیه بر گرشاسب نامه بررسی شود. بخش اول، تحلیل شخصیّت های زن گرشاسب نامه را شامل می شود و در بخش دوّم، مسائل مربوط به زنان، ازدواج و خانواده پیگیر...

در سلسله روایاتی که از پهلوانی های رستم در دوران جوانی اش به دست ما رسیده است با دو روایت منظوم روبه رو می شویم که به «ببر بیان» و «داستان پتیاره» اشتهار دارند. موضوع این دو منظومه که تاکنون پیرایش و تصحیح نشده اند، چنین است که رستم برای نبرد با اژدهای مخوفی به سرزمین هندوستان می رود و با تدبیری که می اندیشد آن اژدها را از بین می برد. با وجود آنکه این دو منظومه از نظر مضمون مانند یکدیگرند، می...