منطق گفتگویی از جمله نظریه هایی است که در آن به زبان و سخن به عنوان پدیده هایی اجتماعی نگریسته می شود. این نظریه که تأثیر چشمگیری بر منتقدان و نظریه پردازان بعدی گذاشت، در قالب دو گزاره اصلی چندصدایی و تک صدایی، ظرفیت و افق تازه ای برای خوانش متون گوناگون به دست داد. این مقاله درصدد است تا با بازخوانی منطق الطیر عطار براساس منطق گفتگویی میخاییل باختین، میزان همخوانی این تئوری را با روایت عطار ا...

پس از ارائة نظریه گفتمان باختین و دیدگاه وی در باب رمان «چندآوایی» فرصتی در اختیار منتقدان ادبی قرارگرفت تا با خوانشی جدید و عمیق به بررسی و نقد آثار ادبی بپردازند و لایه­ های زبانی آثار را بکاوند. اهمیّت عنصر گفتگو در داستان از یک سو و برجسته­سازی جایگاه کارکرد این عنصر از منظر نظریه گفتمان باختین در داستان از سوی دیگر، ضرورت دقّت و تعمق در کاربرد این عنصر را در داستان و رمان دو چندان کرده و به ...

تحلیل محتواییِ فضاهای شهری و استخراج معانی مستتر در آنها یکی از حوزه‌های بحث برانگیز در مطالعات شهری است. به نظر می‌رسد یکی از شیوه‌های مواجهه با این موضوع، استفاده از تکنیک‌های زبان‌شناسانه در مقایسۀ فضاهای شهری با متون است. این مقاله به فضاهای شهری نه به عنوان هر متنی بلکه به عنوان نوعی خاص، یعنی گونۀ رمان پرداخته است. نوشتار پیش رو در پی آن است که با اتخاذ رویکردی کیفی و با شیوۀ تفسیری-تبیینی...

این مقاله قصد دارد تا با بهره‌گیری از برخی آموزه‌های نقد ادبی مدرن و به ویژه تمهید "چندآوایی" میخاییل باختین به مقایسه‌ی گزیده متونی از ادبیات و درام معاصر ایران بپردازد. چندآوایی به عنوان ظرفیت بالقّوه متن برای تولید و تکثیر معنا این امکان را به خواننده می‌دهد تا با نگرشی نو رمان‌ها و نمایشنامه‌های ایرانی را تحلیل نماید. هدف اصلی این تحقیق کشف جلوه‌های چندآوایی در دو نمونه مطالعاتی نمایشنامه دا...

نظریۀ منطق مکالمه یا منطق گفتگویی در قرن بیستم در تقابل با نقد سبک‌شناختی و زبان‌شناسی ساختارگرای سوسوری مطرح شد. میخاییل باختین، از یک سو در اعتراض به رژیم تک‌آوای استالین و از سوی دیگر در مخالفت با نظریۀ فردی و غیراجتماعی بودن زبان -که پیش از او بر حوزۀ نقد ادبی حکمفرما بود- این نظریه را مطرح کرد و در آن به ساختار اجتماعی گفتار، نقش «غیر» یا «دیگری» در گفتگو و ماهیّت چندصدا و مکالمه‌گرای زبان ...

این مقاله با طرح نظریه میخاییل باختین و با استفاده از مفاهیم اصلی نظریه او همچون چندصدایی، مکالمه، بینامتنیت و زمان ـ مکان (کرونوتوپ)، به مطالعه ساخت استعاری مسلط بر متن مجموعه طنز تلویزیونی شب‌های برره پرداخته است. روش تحقیق این پژوهش، تحلیل گفتمان است که مفاهیم باختین در آن نقش نظام مفهومی را بازی می‌کند. بر این اساس، نخست این مقولات نظری به میان خواهند آمد، آنگاه مقاله با استفاده از این مفاه...

کارناوال  (Carnival)یکی از زمینه‏های ایجاد کلام چندآوا در نظریۀ منطق گفت‌وگویی میخاییل باختین است. کارناوال که برآمده از جشن‏های توده‏ای مردم در سده‏های میانه است، در کلام، با مؤلفه‏هایی نظیر طنز، تمسخر و شوخی، نفی ارزش‏های حاکم بر جامعه، آمیختگی مرگ و زندگی، توجه به جسم و لذت‏های جسمانی، انتقادهای اجتماعی و به طور کلی، با هر آنچه به رویاروییِ گفتمان توده‏ای و غیررسمی با گفتمان رسمی و غالب راه م...

هدف از این پژوهش بررسی رمان لالایی برای دختر مرده اثر حمیدرضا شاه‌آبادی از نظر گفت-وگومندی و چندصدایی، با توجه به نظریه‌ی رمان میخاییل بختین است. پژوهشگر کوشیده است با تحلیل محتوا به شیوه‌ی تأملی و در پیش‌گرفتن رویکردی توصیفی-تفسیری، شیوه‌‌ها و عناصری که این اثر را گفتگومند و چندصدا می‌سازد بیابد. بختین رمان را گونه‌ای ادبی با ویژگی چندصدایی، متوجه دگربودگی و نقطه‌ی مقابل قطعیت‌پذیری می‌داند. ا...

  «بازی آخر بانو» رمانی موفّق از بلقیس سلیمانی، نویسنده و منتقد ادبی معاصر ایرانی است. این رمان برندۀ جایزه ادبی مهرگان و بهترین رمان بخش ویژۀ جایزۀ ادبی اصفهان در سال ۱۳۸۵ شده­است. وقایع رمان، در زمان رویدادهای سیاسی - اجتماعی دهه ۱۳۶۰ ایران رخ می­دهد و موضوع اصلی و محوری آن، بازکاوی مسائل زنانه در بسترهای کم­رنگ اجتماع است. چندصدایی، اصطلاحی است که باختین آن را با الهام از موسیقی و در تقابل با...

میخاییل باختین با نظریۀ منطق مکالمه فضای نوینی در حوزۀ رشته­های ادبیات، زبان­شناسی و جامعه­شناسی پدید آورد. یکی از شاخصه­های اصلی این نظریه، سخن کارناوالی است که بارزترین ویژگی آن، از بین بردن مرزبندی­های رسمی پذیرفته­شده، دگرگون ساختن و واژگونی مبادی غالب از سوی نهادها و گفتمان­های قدرت است. کارناوالیته با استفاده از ابزاری چون انتقاد، هجو، کنایه و تمسخر، مفاهیم و قوانین و ارزش­های حاکم بر جام...