در مقاله حاضر قضاء که یکی از مراتب علم حق تعالی است بررسی می‌شود. قول مشهور حکما در مورد قضاء همان علم مجردات عقلی (عقول) به موجودات امکانی است که در مرتبه بعد از ذات حق تعالی قرار دارد. صدرالدین شیرازی در مورد قضاء الاهی تعبیراتی دارد که مُوهِم این است که قضاء همان علم ذاتی حق تعالی است. طباطبایی پس از تضعیف قول مشهور حکما و ملاصدرا به این نتیجه می‌رسد که قضاء بر دو گونه است: قضاء ذاتی و قضاء فع...

به رغم تأکید منطق دانان مسلمان بر نقش ابزاری اصول و قواعد منطقی در سایر علوم اکتسابی و در تمامی حوزه های اندیشه ی بشری، تاکنون تلاش درخور توجهی برای تثبیت این جایگاه و عملی کردن آن صورت نگرفته است. ازاین رو نگارنده در این نوشتار، بر آن است تا میزان اثربخشی این معرفت و مهارت را در فرآیند نظریه پردازی در تمامی مراحل آن، از تکوین و تدوین نظریه گرفته تا اثبات و دفاع از آن و نیز استنتاج فرضیه های جد...

حنین بن اسحاق (194-260ق) یکی از پرکارترین دانشمندان دورة اسلامی است. او در طب، فلسفه، منطق، اخلاق، علوم طبیعی و کلام مسیحی آثار فراوانی تألیف و ترجمه کرده است. در این مقاله ضمن معرفی مهم ترین آثار او در طب و فلسفه و منطق، گزارشی مختصر از آرای وی در کلام مسیحی عرضه می شود. جدول شمارة 2 نیز تلخیصی سودمند از رسالة حنین دربارة آثار جالینوس است که حاوی فهرست نسبتاً کاملی از ترجمه های پزشکی حنین و یار...

هدف از نگارش این مقاله شناخت و ارزیابی منطق مدیریتی حاکم بر تولید محتوا در مجله‌های علمی عمومی ایرانی است. تولید دانش در این حوزه کمک خواهد کرد تا درک روشنی از چرایی و چگونگی تولید متون علمی عمومی در ایران به دست آوریم. برای دست‌یابی به این شناخت، این مقاله بر نحوه کاربرد زبان در ساده‌سازی علم تمرکز کرده و بین کاربرد قابلیت‌های زبان در این مجله‌ها و منطق مدیریتی حاکم بر آنها رابطه منطقی برقرار ...

حنین بن اسحاق (194-260ق) یکی از پرکارترین دانشمندان دورة اسلامی است. او در طب، فلسفه، منطق، اخلاق، علوم طبیعی و کلام مسیحی آثار فراوانی تألیف و ترجمه کرده است. در این مقاله ضمن معرفی مهم‌ترین آثار او در طب و فلسفه و منطق، گزارشی مختصر از آرای وی در کلام مسیحی عرضه می‌شود. جدول شمارة 2 نیز تلخیصی سودمند از رسالة حنین دربارة آثار جالینوس است که حاوی فهرست نسبتاً کاملی از ترجمه‌های پزشکی حنین و یار...

در این مقاله دو دیدگاه عمده که فلاسفة علم از قرن بیستم تاکنون در مورد نظریه‌های علمی داشته‌اند معرفی خواهد شد. این دو دیدگاه یکی «دیدگاه متداول» یا رویکرد نحوی به علم است، و دیگری دیدگاه معناشناختی به نظریه‌های علمی است. با این حال عمدة تمرکز این مقاله در معرفی دیدگاه معناشناختی به علم خواهد بود. رویکرد اول اکنون چندان طرف‌داری در میان فلاسفة علم ندارد و عمدتاً متعلق به پوزیتیویست‌های منطقی بوده...

واقعیت نهایی و حقیقت غایی چیست؟ از دیدگاه قرآن عظیم چگونه و با چه ابزاری می‎توان به نفوذ در نفس‎الامر جهان توفیق یافت؟ آیا با یک منطق ساده و تک‎بعدی مثل ذهن استدلالی می‎توان به معرفت مطلوب مذهب در باب جهان پیچده و انسان پیچیده­تر دست یافت؟ هر متدی برای هر علمی جهت کشف واقعیت مناسبت ندارد. قیاس برهانی در علوم طبیعی بی‎ثمر است؛ چنان‏که استقرای علمی در ریاضیات و فلسفه بی‏اثر است. چه عاملی گذر از د...

فعالان طراحی شهری، بنا بر آموزش دانشگاهی و نظام های اداری، معمولاً بر پایه فرآیند به طراحی می پردازند. گرچه فرآیندها حکم منطق مدون دارند، ولی در بسیاری موارد به نظر می رسد که در عمل، عمق منطقی شان پنهان مانده، و از کار باز می ماند. به این صورت، یا روند طراحی در ذهن طراح باقی مانده و فرآیند به ابزاری فرمایشی و نمایشی کاستهمیشود و یا طراح آن چنان باخته فرآیند می شود که به جای استفاده ابزاری از آن،...

علم شناسی امروزه به تبع علوم، توسعة فراوان یافته و رهیافتهای متنوعی چون علم شناسی منطقی-فلسفی، روان شناسی علم، جامعه شناسی علم و تاریخ علم را در برگرفته است. دانشمندان مسلمان با توسعه و رشد دانشهای مختلف روزگار خود، به بسط و تکامل علم شناسی نیز پرداخته اند و چهار رهیافت عمده و متفاوت در شناخت علوم به دست آورده اند. علم شناسی منطقی که ریشة ارسطویی دارد، در کتابهای منطق به میان آمده، و بر تحلیلها...

در نگارش تاریخ علم تا نیمه دوم قرن بیستم رویکردی درون گرایانه غلبه داشت. بر اساس این رویکرد وظیفه مورخ این است که تاریخ عقلانی نظریه ها را بنویسد و نشان دهد که تاریخ علم، تاریخ انباشت یافته ها و ابداعات فردی است. با انتشار آثار کوهن تحولی انقلابی در تاریخ نویسی ایجاد شد. او تحت تأثیر مورخینی مانند کوایره و باترفیلد علم را به عنوان نهادی جمعی مورد مطالعه قرار داد و بر این اساس تاریخ علم را تاریخ...