سده های پنجم و ششم هجری در ایران ازلحاظ تاریخی و اجتماعی دارای اهمیّت فراوانی است؛ فضای بسته و ناسالم و ظلم و ستم حاکم بر جامعه در این عصر زمینه را برای رواج ادبیّات پایداری فراهم می-کند. حکیم سنایی غزنوی نسبت به اوضاع نامناسب عصر خویش واکنش نشان داده و با سرودن اشعار انتقادی و عرفانی و اندرزهای سیاسی تلاش می کند به تعدیل رفتار حاکمان عصر و طبقات مختلف جامعه بپردازد. او مفاهیم و مضامین پایداری را...

شعر غنایی شعری است که با احساسات و عواطف شخصیِ شاعر در ارتباط است و ممکن است دربرگیرندۀ معانی و اندیشه‌‌های متفاوتی باشد. پیشینیان غزل را، که ازجمله مصادیق شعر غنایی است، شعری دانسته‌‌اند که مضمون عاشقانه دارد. با مطالعۀ سیر غزل درمی‌‌یابیم به مرور زمان، مضامینی غیر از مضمون عاشقانه در غزل وارد شده و با توجه به نوع مضمون، صورت‌های متفاوت غزل، ازجمله غزل مدحی، غزل انتقادی، و غزل تعلیمی شکل گرفته ...

بنابر شیوۀ مرسوم، تصحیح هر متنی بر اساس دست‌نوشته‌هایی از آن انجام می‌گیرد؛ اما گاه به دلایل گوناگون، از جمله ناآشنایی کاتبان با متون کهن، تحریف‌هایی به آن دست‌نوشته‌ها راه می‌یابد و بیت یا عبارتی را چنان از اصل خود دور می‌کند که نسخه‌ها در رفع ابهام آن مفید نمی‌افتند و مصحّح ناگزیر است که از منابع جنبی استفاده کند. آثار سنایی غزنوی از این نوع متون کهن­‌اند و چه‌بسا به ابیاتی از او تحریف‌هایی را...

حضرت میرسیدعلی همدانی یا به تعبیر صمیمانه مردم تاجیکستان «حضرت امیرجان»، از عرفای بزرگی است که اصول و مبانی تعلیماتش فراتر از حوزۀ فرهنگی و تمدنی اوست. در این مقاله، پس از ذکر شرح حالی کوتاه از این عارف وارسته، دربارۀ طریقه عرفانی او بحث شده و این سالک صاحب دل خوشه چین خرمن بزرگانی همچون خواجه عبدالله انصاری، شیخ اکبر محی الدین بن عربی، ابوحامد غزالی، شیخ فریدالدین عطار، سنایی غزنوی، مولانا جلا...

ابوالمجد مجدود بن آدم سنایی غزنوی یا حکیم سنایی (۴۷۳ـ۵۴۵ قمری)، از بزرگ‌ترین شاعران قصیده‌گو و مثنوی‌سرای زبان فارسی‌ است. قصایدش دارای مضامینی چون مدح، ارشاد و پند و منقبت است. سنایی زبان را خوب می‌شناسد و به‌ تمامیِ دقایق و مهارت‌های آن آشناست. در قصاید سنایی، توصیف و ستایش و حکمت و اندرز و حدیث نفس و سرزنش و ملامت وجود دارد. موارد فراوانی از جملات انشایی (جملات پرسشی، امری، تعجبی و نهی) در قص...

چکیده: مسائل اخلاقی و نقد اجتماعی- دینی از مضامین ثابت و پایه ای در آثار حکیم سنایی است که با زبان لطیف و تأثیرگذارِ سخنِ منظوم، به بیان این موارد پرداخته است. مثنوی سیرالعباد الی المعاد از جمله ی آثار سنایی است که برخی از محققان ادبی، با این تصوّر که عرفانیِ محض نامیدن این اثر، بر ارزش ادبی و جایگاه عرفانی آن می افزاید، رأی بر عرفانی و فلسفی بودنِ آن داده اند؛ امّا نتایج این تحقیق که با روش کتابخانه...

مثنوی حدیقة‌الحقیقة سنایی، حکایات متعدّدی دارد که شاید اغلب آنها در آثار پیشینیان ادب فارسی و عربی نقل شده باشد. در این نوشتار به تحلیل و مطابقت تعدادی از حکایات حدیقه با سرچشمه‌های آن حکایات، در چهارچوب ساختار قصّه و حکایت پرداخته‌ایم. اینکه سنایی تا چه حد در اقتباس حکایات، ساختار پیشین آنها را حفظ کرده، چه نوآوری‌هایی داشته‌ است و نیز بررسی مشترکات و اختلافات آنها، از بحث‌های این نوشتار است. نت...

روایت‌ تمثیلی «پیل در شهر کوران» از کتاب حدیقه الحقیقه سنایی، بر اساس روایتی از کیمیای سعادت غزالی نوشته شده است. هدف اصلی این پژوهش کشف رابطه فزون‌متنیّت این دو روایت است. بدین منظور برپایه نظریّه فزون‌متنیّت ژرار ژنت، ارتباط روایت‌ سنایی با روایت غزالی بررسی و این نتایج حاصل شد که در روایت سنایی تغییر حجم متن و دلالت‌های معناشناسی جدیدی وجود دارد که در دو بخش گشتار کمّی و گشتار کاربردی قابل بررسی...