کوفی معقد یکی از اولین نمونه‌های کوفی تزیینی است که نقشینۀ گره از اجزای اصلی آن است. کوفی تزیینی و از جمله کوفی معقد در مطالعات پیشین همواره ترکیبی از کوفی ساده و نقوش تزیینی پنداشته شده است؛ ولی به‌نظر می‌رسد این خط کل منسجمی باشد که از تغییرات روابط هندسی‌ در ساختار مفردات و مرکباتِ خط کوفی به وجود آمده است. از این رو، مقالۀ حاضر قصد دارد ضمن مطالعۀ روابط هندسی مفردات و مرکباتِ کوفی معقد به زمی...

بینامتنیت از جمله مباحث نوین در حوزه مطالعات ادبی است که به بررسی روابط بین دو متن می‌پردازد. نظریه‌پردازان مختلف با خاستگاه‌ها و تحلیل‌های متفاوتی به تبیین این روش پرداخته‌اند. ژنت از جمله مشهورترین نظریه‌پردازان متأخر در این زمینه است که به تفصیل به طبقه­بندی انواع روابط بینامتنی و تحلیل چگونگی آنها پرداخته است. از بین متون دینی، ارتباط نهج‌البلاغه با قرآن، به‌ ویژه با توجه به این‌ که امام عل...

یکی از پدیده‌های مهم که از دیرباز ارباب ادیان به آن توجه داشته‌اند، نظم کیهانی است. اصطلاح «نظم کیهانی» بر راستی و انضباطی دلالت دارد که در تمام ساحت‌های عالم هستی جاری است و امور بر اساس آن انتظام می‌یابند. عنایت به این موضوع ظاهراً در زرتشتی‌گری و تائوئیسم جلوه‌های ویژه‌ای دارد؛ بنا بر متون مقدس این آیین‌ها، طبیعت تا حدی به واسطهٔ ظهور نظم کیهانی در آن مقدس است. در ایران باستان، نظم کیهانی معاد...

دکارت در نوشته‌های کلامی خود، دو فرضیه‌ی گیج‌کنندۀ به ‌هم ‌پیوسته را به ‌پیش می‌برد: فرضیۀ1) خداوند آزادانه حقایق ازلی را می‌آفریند (یعنی آموزۀ خلقت)؛ فرضیۀ2) حقایق ازلی بالضروره صادق­اند. بنا به فرضیۀ نخست، خداوند آزادانه برمی‌گزیند که کدام قضایا ضروری باشد، کدام محتمل و کدام ممکن. اما آموزۀ خلقت دکارت قبول فرضیۀ دوم را دشوار می‌سازد، زیرا مستلزم آن است که خداوند می‌توانسته است ‌ــ با ایجاد مج...

بنابر عقیدۀ حکمای اسلامی، جهان هستی بر اساس نظام معقول و منطقی پایه‌گذاری شده و از لحاظ متافیزیکی دارای مراتب یا عوالمی است. این عوالم در یک خط ارتباطی عمودی - متافیزیکی - قرار دارند. به عبارت دیگر، در یک ترتب طولی به نحو علّی و معلولی با هم مرتبط‌اند. امّا تبیین این ارتباط بین مبدأ و معلول اول با یک شبهۀ فلسفی - کلامی مواجه است: ضرورت پیوند معلول به علّت، ایجاب می‌کند عالم هستی با مبدأ عالم، معیت...

آموزة حقیقت و رقیقت آموزه‌ای برهانی ـ عرفانی است که صدرا آن را با مطالعات میان‌رشته‌ای و تعمق در برخی متون کلیدی دینی به دست آورده و سپس، با کاربردی وسیع در تجزیه و تحلیل‌های مختلف فلسفی، آن را در تفسیر سایر متون دینی نیز استخدام کرده‌ است تا با آن فهمی درست و به دور از تنزیه صِرف و تشبیه محض در الهیات فلسفی و جهان‌بینی عقلانی ارائه دهد. بر اساس این آموزه، حداقل دو طبقة کلی برای موجودات قابل تصو...

یکی از نظریه‌های نوین درباره زبان‌شناسی و جنسیت، تئوری DSL از دکتر رابین لیکاف، زبان‌شناس برجسته آمریکایی است. وی به‌اختصار معتقد است که سبک گفتار زنان و مردان، حتّی در پوشیده‌ترین حالات، کاملاً متمایز از هم است و بر مبنای تقسیم ساختار جنسیتی زبان به دوشاخه فکری و زبانی ‌تشخیص داده می‌شود. نگارندگان مقاله حاضر از این نظریه برای تحلیل کارکرد زبان در شعر جهان ملک خاتون، شاعره قرن هشتم هجری که نخستی...

سید جمال الدین حسینی اسدآبادی‘فقیه‘فیلسوف‘عارف و متفکر بزرگ اسلامی‘فصلی تازه در روش مبارزه با مستبدان و استعمارگران آغاز نمود و پایه های محکم و استوار وحدت امت اسلامی را بنا نهاد. انقلاب آزادیخواهان و مسلمانان شبه قاره هندوستان و ایجاد کشور اسلامی مستقل پاکستان یکی از انقلاب هایی است که از روحیه عرفانی‘حماسی و آزادیخواهی سید جمال بی بهره نبوده است . علامه اقبال لاهوری در سخنرانی ها و نوشته های...

پژوهش پیش رو دربارۀ مسئلۀ کلامی جبر و اختیار از دیدگاه سید عبدالرحیم تاوه­گوزی، مشهور به مولوی کرد (1222ـ1300 ق.) و مولانا جلال­الدین محمد بلخی (606ـ672 ق.) است. مولوی کرد در منظومه­‌های کلامی خود به‌تفصیل به مباحث کلامی و از جمله مسئلۀ جبر و اختیار پرداخته و تلاش می­کند این مسئله را در محدودۀ افکار و اندیشه­‌های ابوالحسن اشعری و البته تا حدودی متفاوت با رویکرد و روش او بیان کند. مولانا جلال­‌ا...

از دید محی‌الدین ابن عربی و علاءالدوله سمنانی، مراقبه به معنای حاضر دیدن خود در محضر محبوب ازلی و مراقبت دل جهت مشاهده‌ی ظهور و معیت حضرت حق در آن است که به طور عام، از ضروریات و از لوازم سلوک و از ارکان عرفان عملی اسلامی محسوب می‌گردد و به طور خاص، از طریق عزلت و خلوت در قالب گذراندن اربعین‌های متعدد با شرایطی خاص حاصل می‌گردد. نزد ابن عربی و سمنانی، اربعین دارای مقدمات و شرایط خاص است که مهم...