پیش از به کارگیری«عقل» ـ به عنوان حجت باطنی الهی ـ برای "استذکار معارف فطری" یا "کسب معارف اکتسابی" در هر یک از حوزه های معرفتی از جمله عقاید، لازم است مبانی اولیه ای تبیین و تثبیت شده باشد تا اکتشاف معرفت با تکیه بر آنها و به مدد روش شناسی که از این رهگذر سامان می یابد صورت گیرد. اما تبیین این مبانی مهم به ویژه از منظر کتاب الهی و کلام معصوم، همان قدر که خطیر و دشوار و تأثیرگذار بوده ، متأسفان...

چکیده احکام فقهی، دارای معنای ظاهری و باطنی هستند. بحث از معنای ظاهری و باطنی الفاظ، یک بحث زبان­شناسی و معناشناسی است و جایگاه آن در قسمت مباحث الفاظ (یا در صورت وجود، بخش ملازمات عقلیه) درعلم اصول فقه است. معنای باطنی هرگز متناقض با ظاهر نیست؛ بلکه اصلی­ترین معبر دست­یابی به باطن الفاظ، همان ظاهر الفاظ و گذر کردن قاعده­مند از آن است. بشر عادی توانایی دستیابی به حداقل بخشی از معنای باطنی احکا...

مبحث معرفت نفس پس از معرفت الهی، یکی از پردامنه‌ترین مباحث کلامی‌ـ فلسفی و عرفانی است که نه تنها در قرآن کریم، بلکه در آثار فیلسوفان، عارفان و عالمان نحله‌های دینی انعکاس داشته است. نفس از دیدگاه صوفیان بیشتر به نفس امّاره اطلاق می‌شود و در نظر آنان، پدیده‌ای مذموم، منبع شرور و مورد نکوهش است، اما حکیم افضل‌الدین مرقی کاشانی، عارف بزرگ قرن ششم و هفتم هجری، نفس را نوری الهی دانسته که به خود روشن ...

چکیدهملاصدرا با الگو گرفتن از معصومین(ع) تحصیل علم را به دو طریق می ‌داند: 1-راه کشف و کسب. 2-راه انکشاف و الهام. راه کشف، روش بحث و تعلیم و تعلم و توجه به استدلال ‌های برهانی و منطقی است که راهی عمومی است و هر کس به اندازه-ی تلاش خود از این علم بهرمند می‌ شود. اما راه انکشاف و الهام راهی است که خداوند، نور علم را به قلب انسان اشراق می کند، علم انبیا و اولیا از این راه است. در این راه علوم با ت...

معرفت مقوله ای است در تمام سنتهای دینی و غیر به رغم اختلافات تفسیرها مد نظر بوده و در متون تفسیری اسلام نیز همواره مورد توجه و عنایت مفسران قرار گرفته است . کشف الاسرار از جمله تفاسیر عرفانی قرآن است که این مقوله سخت در آن مورد توجه بوده است. اما تا کنون تحقیق جامعی در باب کم و کیف آنها صورت نگرفته و حدود و نقود آن معین نگشته و این نوشته متکفل تبیین این مقوله است که با هدف فراهم نمودن استفاده ب...

إخوان الصفاء گروهی از متفکران مسلمان هستند که با تاکید بر عقل و دستاوردهای آن، معتقدند که انسان برای تحصیل سعادت ابدی و تکمیل معرفت دینی، راهی جز یادگیری علم و فلسفه ندارد. به نظر آنها دین دارای دو ساحت ظاهر و باطن و دو دلالت رمزی و عرفی است که برای درک ساحت باطنی و رمزی آن، راهی جز تعلّم فلسفه نیست. اما سجستانی از متفکران منتقد اخوان الصفاء است و با تاکید بر نقصان عقل و در نظر گرفتن نقش محدودتر...

چکیده : انسان سه گونه هویت دارد : هویت شخصی ، صنفی و باطنی . هویت صنفی ، هویت شغلی و اجتماعی است و نشان دهنده شخصیت فکری و شأن انسان در ابعاد مختلف اجتماعی است . این هویت ، در دو مفهوم ، هویت اجتماعی بالقوه ( آنچه که یک شخص باید باشد ) و هویت اجتماعی بالفعل ( آنچه که یک شخص واقعا هست ) به کار می رود . در جستجوی شکل گیری هویت دانشجویی دو بینش وجود دارد ، جبرگرایانه و کنش گرایانه . الگوی کنونی دا...

در این جستار، کوشش ما بر آن است که به دو پرسش پاسخ دهیم. پرسش نخست این است که غیبت یا به عبارت دیگر، اختفای احوال باطنی در آثار مولانا چه معنا، اهمیت و پیامدهایی دارد؟ در پاسخ به این پرسش ابتدا مقصودمان را از غیبت احوال باطنی روشن می‌کنیم. در وهل? بعد و پس از بررسی اجمالی غیبت احوال باطنی در آثار عارفان مسیحی و مسلمان، در سده‌های میان? میلادی، نگاه مولانا به احوال باطنی را بررسی می‌کنیم و پس از...

غزالی از عالمان استثنایی در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی است. طی مراحل زندگی احوال گونه گون را از سر گذرانده، ولی سرانجام در تصوف توقف کرده است. آثاری که غزالی در قالب موضوعات عرفانی از خود به یادگار گذاشته هر یک جلوه هایی از سیر و سلوک باطنی انسان است که در تحلیل آن از آیات و احادیث فراوان استفاده کرده است. تبلور این بهره-گیری در دو تفسیر مستقل او به نام های مشکوه الانوار درباره آیه «الله نورُ السّ...