گرایش ساسانیان به ثروت درباری و گنجینه­های باشکوه در پیوند با نوع رویکرد آن­ها به زندگی مادی و این جهانی بود که آن نیز در ساختار قدرت و جهان­بینی این شاهنشاهی بازتاب یافته بود. این مسئله همچنین تحت تأثیر شرایط تازۀ جهانی هم­عصر این امپراتوری و تحولات داخلی آن بود. مهم­ترین پیامد این رویکرد در اواخر دوران ساسانی در گرایش به تمرکز قدرت و ثروت خود را نشان داد که با از میان برداشتن زمین­داران قدرتم...

پژوهش حاضر به مطالع? نقش‌مای? زن بر روی مُهرهای ایران دور? پیش از اسلام می‌پردازد. استفاده از مُهر در ایران از قدیمی‌ترین زمان بسیار معمول بوده است و نمونه‌های بسیاری از این نوع اشیاء را می‌توان در نقاط مختلف ایران یافت. استفاده از نقش‌مایه زن را نمی‌توان یک روش متداول در تزئین مُهرها محسوب نمود؛ اگر چه نمونه‌هایی متعدد از مُهرهای تزیین شده با نقش زن یافت شده‌اند. این مقاله به بررسی و طبقه‌بندی ای...

شهرستان نایین، شرقی ترین شهرستان استان اصفهان است و حد فاصل استان خراسان، یزد، و اصفهان قرار دارد و اقلیم آن از نوع بیابانی است. موقعیت قرارگیری این شهرستان به لحاظ واقع شدن در یکی از شاهراههای ارتباطی غرب به شرق کشور و همجواری آن با مراکز فرهنگی چون فارس، اصفهان و خراسان، این منطقه را از دوره ساسانی تا قرون میانه اسلامی به صورت یک بارانداز تجاری مهم و از طرف دیگر آن را به عنوان یکی از مراکز ...

پژوهش پیش رو به مقایسه داستانی، زبانی بخش تاریخی شاهنامه با مهمترین منابع تاریخی دوران اسلامی می پردازد. هدف از این پژوهش کتابخانه ای، شناخت بیشتر و بهتر شاهنامه – این متن ادبی، حماسی – در کمک به شناخت دقیقتر شاهنشاهی ساسانی است. از این روی، شاهنامه فردوسی با چندین متن تاریخی نخستین سده های اسلامی از دید زبانی – داستانی مورد سنجش قرار گرفته است و میزان همانندی و ناهمانندی های این متون با شاهنام...

یکی از شخصیت‌هایی که حضور او در شاه‌نامه، وقایعی دردناک را می‌آفریند، گشتاسب است. چهرة این شاه کیانی در شاه‌نامه، متفاوت از آن چیزی است که در متون دینی اعمّ از اوستا و پهلوی نقش شده است. او در شاه‌نامه پادشاهی کوته‌اندیش، آزورز، پیمان‌شکن و خودپرست است؛ در حالی که در اوستا و متون پهلوی از تقدس بسیار برخوردار است. شاید در ذهن خوانندة شاه‌نامه این پرسش پیش آید: مگر نه این که فردوسی، بنابر تأکید بس...

هدف پژوهش حاضر مطالعه و بررسی چهار شهر شیروان، سیمره، جولیان و چوی زر در استان ایلام می باشد. استان ایلام واقع در جنوب غرب ایران، باتوجه به برخورداری از امکانات و مواهب زیست محیطی از گذشته های دور، بستر مناسبی برای ایجاد هسته های تمدنی محسوب می شده است. شکوفایی این منطقه بویژه از دوره ساسانی آغاز گشته و طی این دوره بر اثر افزایش جمعیت، آثار و شهرهای زیادی احداث شده است. از جمله مهمترین محوطه ها...

ادبیات تعلیمی و به‌ویژه اندرزگویی در ادب فارسی پیشینه‌ای به دیرینگی تاریخ دارد. این ادبیات، نخست شفاهی و نانوشته بود و بعدها در دورة نویسندگی به رشتۀ تحریر درآمد. ادبیات اندرزی به معنای ویژة آن در عصر ساسانی رواج یافت و از دو سرچشمة سنت‌های شفاهی و منابع نوشتاری به ادبیات فارسی دری وارد شد. مینوی خرد یکی از آثار دورة میانه از زبان‌های ایرانی و متعلق به دورۀ ساسانی است که در این پژوهش د...

شهر دره‌شهر از گذشته‌های دور به‌خصوص در دوره‌ی ساسانیان از رونق و اهمیت بالای برخوردار بوده است. میزان اهمیت این منطقه زمانی روشن‌تر می‌شود، که در متون اوایل دوره‌ی اسلامی با گزارش‌های فراوانی از مورخین  صدر اسلام در رابطه با شهر سیمره روبه‌رو می‌شویم. از طرف دیگر وجود آثار فراوان از دوره‌ی ساسانی در این دیار، و وجود راه‌های مهم و استراتژیک که از این منطقه عبور می‌کند، نشان از اهمیت بسزای شهر س...

شهر دره­شهر از گذشته­های دور به خصوص در دوره­ی ساسانیان از رونق و اهمیت بالای برخوردار بوده است. میزان اهمیت این منطقه زمانی روشن­تر می­شود، که در متون اوایل دوره­ی اسلامی با گزارش های فراوانی از مورخین  صدر اسلام در رابطه با شهر سیمره روبه­رو می­شویم. از طرف دیگر وجود آثار فراوان از دوره­ی ساسانی در این دیار، و وجود راه­های مهم و استراتژیک که از این منطقه عبور می­کند، نشان از اهمیت بسزای شهر س...

منظومه­های حماسی فارسی غالباً روایات مربوط به ایران باستان را نقل می­کنند. با توجه به اینکه ممکن است پیشینة برخی از این روایات حماسیِ خارج از شاهنامه نیز به دوران ساسانی برسد، می­توان انتظار داشت که مفاهیم و باورهای زرتشتی هم در این منظومه­ها بی‌تأثیر نباشند. یکی از مهم‌ترین این مفاهیم خرد است. این نوشته به بررسی استمرار مفهوم خردِ مذکور در متون زردشتی در این منظومه­های حماسی می­پردازد. بررسی مورد...