در مقاله حاضر پدیده شب در اندیشه مولوی، مبتنی بر غزلیات شمس و مثنوی معنوی، در چهار بحث کلی بررسی و تحلیل شده است. در قسمت اول با عنوان «شب و متعلّقات آن» با طرح مشخصه‌هایی همچون «نسبت شب به روز»، «سحرگاه»، «خواب»، «نگرانی از طارق اللّیل» و «دعوت به شب‌زنده‌داری» گفته‌ایم که مولانا از تجلّیِ معشوق ازلی در شب و سحرگاه، شاد و از طارق اللیل که از دیدن آن تجلّی فرد را محروم می‌کند، نگران است و به خوابِ اص...

داستان دژ هوش ربا یا قلعه‎ ذات الصور آخرین حکایت بلند و ناتمام مثنوی معنوی است. موضوع این داستان تلاش سه شاهزاده‎ جوان‎ برای وصال با شاهزاده خانم چینی است. در این مقاله برآنیم تا با روش توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‏ای، برخی نمادهای کهن الگویی در این داستان را براساس اندیشه‏های‎ کارل گوستاو یونگ درباره کهن‏الگو تفسیر کنیم. این پژوهش نشان می‏دهد که امر مقدس وصال در این داستان تعبیری عرفانی از خویشتن...

عرفان انفسی و توجه به سیر درونی انسان برای وصال به حقیقت در تعالیم مولانا از برجستگی خاصی برخوردار است . تاکید مولانا در این مسئله هم متاثر از تاکید متون دینی و هم متاثر از تجربه های عرفانی و درونی او بوده است.از نظر مولانا نفس انسان حقیقتی دارای مراتب و مجرد است که ماهیتش آگاهی و منشاء الهی دارد. تاکید مولانا در این سیر درونی بر مسئله خودشناسی و شناخت موانع آن است. این موانع گاهی از سنخ بیمای ...

شناخت مفهوم قرآن در حکمت متعالیه، مبیّن جایگاه قرآن در هستی شناسی صدرایی است، و حاصل این شناخت، تبیین ارتباط قرآن و انسان و جهان هستی است. از منظرحکمای متاله، همچنان که قرآن کلام الله و کتاب الهی است، انسان و جهان هستی نیز کلام و کتاب الهی هستند. و موجودات کلمات الله اند، و همچون آینه ای هر کدام به قدر مرتبه وجودیشان مظهر اسماء و صفات حق تعالی می باشند. در این میان انسان کامل که خلیفه الله است، ...

قدمت حضور ماهی در هنر ایران به اشکال گوناگون، جنبه‌ای نمادین به آن بخشیده است. سفالینه‌های ایران در دوران پیش و پس از اسلام، میزبان این نقش‌مایه بوده‌اند. نمادین بودن نقش‌مایهٔ ماهی، اهمیت ارائهٔ تفسیر، از آن را پررنگ می‌نماید. پژوهش پیش رو با انتخاب قرون 6 و 7 هجری به‌عنوان ادواری از تاریخ ایران اسلامی که تهاجم اقوام ترک و مغول، سبب رواج خلوت‌گزینی و گریز به باطن شده بود و از دیگر سو با در نظر گ...

عرفان انفسی و توجه به سیر درونی انسان برای وصال به حقیقت در تعالیم مولانا از برجستگی خاصی برخوردار است . تاکید مولانا در این مسئله هم متاثر از تاکید متون دینی و هم متاثر از تجربه های عرفانی و درونی او بوده است.از نظر مولانا نفس انسان حقیقتی دارای مراتب و مجرد است که ماهیتش آگاهی و منشاء الهی دارد. تاکید مولانا در این سیر درونی بر مسئله خودشناسی و شناخت موانع آن است. این موانع گاهی از سنخ بیمای ...

از حوز های ادبی که در حیطه ی زیبایی شناسی قابل بررسی است، اشعار حسینی است، اشعاری که به بیان مناقب و رثای امام حسین(ع) خصوصا مسئله ی قیام و شهادت ایشان در روز عاشورا می پردازد؛ این نوع شعر در ادبیات زبان ها و اقوام مختلف نمود داشته است، زبان عربی به عنوان بن مایه ی این نوع شعر شناخته شده و شاعران آن از دیرباز و بعد از قیام امام حسین(ع) فعالیت خود را شروع کرده اند، اشعاری که حامل معانی و اندیشه ...

پیران طریقت‌ و سخنوران حقیقت‌جو ذکرِ «لااله الاالله» را از لوازم، بل از پایه‌های سیر و سلوک و وصول به عالم یقین قرار داده و غفلت از آن را از موانع وصال برشمرده‌اند. یادِ آگاهانه­ی محبوب، موجب می‌شود تا رونده­ی راه حق، عهد و پیمان بندگی خود را با خالق و حبیب خویش تجدید کرده، شهد ذوق روزگار وصل را در کام جانش تازه بدارد. صدّیقان راستین همواره برآن سرند تا افضل اذکار را بر دل و جان جاری سازند، و آن ع...

در این پژوهش،دیدگاه‌های عرفانی و صوفیانه رشید الدین ابوالفضل میبدی درباره آیات مرتبط با «مرگ» در کتاب کشف الاسرار بررسی و تحلیل می‌شود. مرگ،این پیشامد گریزناپذیر و پراهمیت، پدیده­ای است که به انحای گوناگون در قرآن کریم از آن سخن رفته است. میبدی، آنگونه که شیوه غالب او است، در نوبت سوم کتاب خویش، به تأویل آیات می‌پردازد. تأویلات او عمدتاً به دو شیوۀ تطبیقی و ذوقی صورت می‌گیرد که بخش عمده آن به شک...

نوشتۀ حاضر به ویژگی‌ها و ابعاد مرتبه‌ای در اخلاق پرداخته که با وجود نقش کلیدی در تحول معنوی، کمتر مورد توجه بوده است. این رتبه در آیۀ 34 سورۀ حج با واژۀ «مخبتین» معرفی شده و به دلیل بسامد کم این واژه و مشتقات آن، مورد کم‌توجهی بوده است. فقدان پژوهشی جامع در این زمینه، در کنار تمجید فراوان آیۀ یادشده از «مخبتین» و توصیفات روایات از آنان، لزوم پژوهشی دقیق را گوشزد می‌کند. روش کار در گردآوری...