ابن ابی عقیل به عنوان فقیهی تأثیر گذار در میا ن امامیه، آثاری را بر جای نهاد که پس از گذشت چند سده، به عنوان نوشته هایی «قدیم»، فقط قابل قرائت بود. در حالی که اطلاعات روشنی دربارة بافت موضعگیری ها و نیز گفتمان عصر تألیف در دست نبوده است. از همین روست که کاستی روشنی در فهم دقیق اندیشة فقهی وی دیده می شود و این نکته نه تنها در سده های اخیر که دربارة حلیان سده های میانه اسلامی نیز صادق است. در این...

گاهشماری رسمی ایرانی یک گاهشماری خورشیدی است که هم از نظر طول سال و هم از نظر نخستین روز سال نه بر قرارداد بلکه بر دو عامل طبیعی مبتنی است: الف) لحظۀ عبور مرکز خورشید از نقطۀ اعتدال بهاری طی حرکت ظاهری خورشید به دور زمین؛ و ب) بازۀ زمانی میان دو عبور ظاهری متوالی مرکز خورشید از آن نقطه. این دو عامل باعث شده است که 1) آغاز گاهشماری ایرانی آغاز سال خورشیدی طبیعی باشد، 2) طول سال آن طول سال خورشید...

     امروزه، دامنه رشد نمونه‌های خشن افراط‌گرایی اسلامی در خاورمیانه، غرب آسیا و آفریقا محصور نمانده و دیگر مناطق جهان اسلام، چون آسیای جنوب شرقی نیز به‌سمت خشونت و افراط‌گرایی مذهبی تمایل پیدا کرده‌اند. اسلام رایج در این منطقه همواره شهره به اسلام خندان و ماهیت باورهای تاریخی ملت‌های این منطقه، به‌دلیل سابقه و حضور طولانی جریان‌های دینی و مذهبی معنا‌گرا و اخلاق‌محور ه...

از جمله رهیافت های عمده در بیان رابطه عقل و دین، دیدگاهی است که به «عقلگراییِ حداکثری» مشهور گشته است. تجلّی عقلگرایی حداکثری الهیات طبیعی و عقل محور بوده است، و مفروض الهیات طبیعی این است که معقولیت معتقداتِ وحیانی، شرط مقبولیت آنها را فراهم آورد. تفسیری از معقولیت که همواره مدنظر الهی دانان طبیعی بوده، با عنوان مبناگرایی یا بنیادگرایی سنّتی قلمداد شده که مطابق با آن گزاره های عقلانی یا پایه هستند...

انقلاب کپرنیکی کانت و گشودن طریقی بینابین تجربه گرایی و عقلگرایی، بر محور ارائه تلقی نوینی از عین و شیء و عینیت صورت گرفت. تبدیل شیء به موضوع و متعلق، و گذر از موضوع و متعلق به متعلق شناخت و مفهوم متعلق شناخت و مصبوغ به صبغه ذهن دانستن «عین»، راهی طولانی است که کانت در فاصله گرفتن از سنت های پیشین فلسفی طی کرد. تدقیق و موشکافی در کارکرد مفهوم «متعلق» در وحدت بخشی به کثرات حسی و در قالب قضیه درآ...

در هندسه و منظومه فکری امام خمینی عقل و عقلانیت جایگاه ویژه دارد؛ آثار ایشان دربارة علوم اسلامی گویای اهتمام ایشان به تفقه عقلی و استفاده از عقل و روش عقلی است؛ اما به‌رغم عقل‌گرایی افراطی و خودکفایی و خودبسندگی عقل در شناخت انسان، حقایق جهان هستی و کمال و سعادت و راه به دست آوردن آن، ایشان به محدودیت‌ها و ناتوانایی‌های عقل باور داشت و پیوسته سخن ایشان این بود که عقل باید در خدمت وحی قرار گیرد ...

غلامحسین ساعدی، نویسنده خلاّق و صاحب نام، با رئالیسم وهم آلود و سبک ویژه خود در ادبیات معاصر ایران شناخته می شود؛ اگرچه به سیاست گراییِ مفرط در میان نویسندگان ایرانی نیز شهره است. در این پژوهش، با نگاه به افکار و وقایع سیاسی ایران معاصر در صحنه جهانی، ضمن تحلیلِ آثار ادبی و بررسی جزئی نگرانه زندگی و عقاید این نویسنده، تأثیر اندیشه ها و وقایع سیاسی زمانه بر آثار و حیات ادبی او مورد بررسی واقع شده ا...

اهمیت وکارکردهای مثبت و منفی غریزه حنسی آن را به عنوان یکی از کانونی ترین مباحث دردانش های مختلف درآورده است،یکی ازمسایلی که در این زمینه به صورت مستقل واکاوی نشده رابطه و عرصه های پیوست حجاب و عفاف است که این نوشتار بدان پرداخته است. تبیین مفاهیم وتعریف حجاب و عفاف بررسی دیدگاه ها و نگره های افراطی تفریطی و اعتدالی اسلامی درباره غریزه جنسی بحث ها و مطالب درآمدی این نوشتار را صورت می دهد.  بررس...

در این مقاله دو اصطلاح فنّی در متن پهلوی گزیده های زادسپَرَم بررسی می شود. ابتدا قرائت رایج واژۀ ائفقثجظ (فصل 34: بند 28) به صورتnisārīk/nisārīg  نقد و بررسی شده است که، نخستین بار، آن را زنر (1955: 345) با این خوانش به معنی «آغازین» ارائه کرد و سپس ژینیو و تفضّلی (1993: 120) نیز آن را پذیرفتند.nisārīg  واژه ای تک بَسامَد (منفرد) در زبان پهلوی است که با اصلاحی ناچیز می توان آن را به صورت اخقثجظ (wahā...

اگر اخلاق را واشکافیم، عدالت، یکی از عناصر بنیادین آن است. عدالت، امری اخلاقی است؛ بنیادین و جهان‏شمول که همۀ امور اخلاقی بر گرد آن می گردند. ورود اخلاق به عرصۀ سیاسی ـ اجتماعی، پیامدهای گوناگونی به همراه دارد. عدالت رفتارها را اخلاقمند، متعادل و اعتدال جو می کند؛ آن‏سان که اگر فرمانروایی به استبداد روی آورد یا ستم و ناداوری را در رفتار خویش حاکم سازد، از دایرۀ عدالت بیرون رفته است. این نوشتار ...