هدف از این مطالعه نشان‌دادن ابعاد اجتماعی تصوف، با تاکید بر دو طریقت نقشبندی و نعمت‌الهی است. با بهره‌گیری از تیپ‌شناسی وبر از دو تیپ عارف و زاهد، فهم جهت‌گیری طریقت‌های صوفیانه (دو طریقت مذکور) در حوزه‌های سیاسی و اقتصادی مطمح نظر بوده است. دورة تاریخی مورد بررسی دورة تیموری است. این پژوهش با روش تحلیل اسناد تاریخی انجام شده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که دو طریقت نقشبندی و نعمت‌الهی در حوزه‌...

فیه‏مافیه از آثار پراهمیتی است که مولانا در آن به مباحث عمیق و قابل توجهی دربارۀ پیامبر اکرم و جایگاه وی پرداخته است. این مقاله به دنبال آن است تا با تحلیل نگاه متمایز مولانا به حضرت محمد (ص) در مقایسه با دیگر انبیا و اولیا، موجبات دستیابی به تحلیل دقیق و کامل دیدگاه مولانا در دو بخش مستقل: شریعت و طریقت محمدی و مقام محمد (ص) فراهم سازد. در بخش نخست، با تبیین جایگاه شریعت محمدی از یک‏سو و طریقت...

عرفان و طریقت سرخپوستیِ دون خوان در سال­های اخیر با آثار کارلوس کاستاندا شناخته شده است. بیشتر عناصر مهم موجود در ادیان ابتدایی را می­توان در این طریقت مشاهده نمود، هم­چون شیء مقدس، که همۀ افراد لیاقت و شایستگی دست زدن به آن را ندارند؛ اعتقاد به نیروی نامتشخص و ماورایی که در این طریقت نیروی مقدس، و در علم ادیان با اصطلاح «مانا» خوانده می‌شود؛ وجود تابوهای گوناگون مربوط به اشیاء، افراد، کلمات و ن...

سهجه‌یانه صورتی از آیین‌های عرفانی و گرایش‌های نهان در تنتریسم بودایی است که ریشه در فرهنگ و ادبیات بومی شرق هند دارد. این طریقت راز آمیز، نوعی رازورزی کیهانی و سلوک زندگی برای فهم حقیقت مطلق است. در آیین سهجه‌یانه این حقیقت مطلق، همان سرشت ذات واقعیّت است که هیچ تعیّن تجربی ندارد. آثار و احوال این شکل از طریقت باطنی و راز آمیز در مفاهیمی از قبیل پیروی از گورو، توجه به امور جسمی و جنسی، انجام آدا...

هدف غاییِ دین­ورزی و سلوک بودایی نجات از رنج و چرخة بازپیدایی است. آموزة نیروانَه اصلی‌ترین آموزة مشترک مکاتب و طریقت‌های بودایی در تبیین آن هدف است. چندین رویکرد در تفسیر معنای این آموزه وجود دارد. رویکردهای سلبی، اثباتی و متناقض‌نما از مهمّ‌ترین آنهاست. هر کدام از طریقت‌های هینَه‌یانَه و مَهایانَه، علی‌رغم اشتراک­شان در پذیرش این اصل، از این آموزه تفسیرهای خاص خودشان را دارند. می‌توان گفت مفهوم نیرو...

تحلیل محتوا، تعاریف متفاوتی دارد. در ادبیات، تحلیل محتوا به معنی بررسی احساسات و معانی و اندیشه های نویسنده است که در اثرش بازتاب یافته است. امروزه، تحلیل محتوا یکی از مهم ترین روش های پژوهش ادبی محسوب می شود. تحلیل محتوایی دیوان قاسم انوار، موضوعی است که برای این رساله انتخاب شده است. این رساله در دو فصل نوشته شده؛ فصل اول، کلیات است که خود شامل سه گفتار است. در گفتار اول اوضاع سیاسی- اجتماعی ...

وصول به حق یکی از مهمترین مباحث و مسائل عرفانی است که در متون مختلفی در سنتهای مختلف مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. در اندیشه اسلامی و هندویی چگونگی امکان وصول به حق در دو متن حدیقه الحقیقه و بهگودگیتا بیان شده است. در این دو متن از راههای مختلفی برای رسیدن به حق سخن رفته است. این راهها بنا به گزارش حدیقه عبارتند از: شریعت، طریقت و حقیقت. راه شریعت همان کارمه یوگه، طریقت همان جنانه یوگه و راه...

شهود، علاوه بر اینکه یکی از مباحث بحث برانگیز عرفانی محسوب می شود، با تفاوت ها و تضادهایی در آثار عرفا روبرو است. این تفاوت ها، عمدتاً تحت تأثیر تفاوت نگرش در فرقه های صوفیه  شکل گرفته است. یکی از گونه های شهود، رؤیت انوار رنگی است که به نظر می رسد در عرفان اسلامی، ابتد از جانب پیروان مکتب کبرویه ارائه گردیده است. اگرچه استفاده از سمبولیسم نور و رنگ در عرفان اسلامی سابقه داشته است. اما ادغام این...

عطار نیشابوری و امام خمینی، همچون سایر عرفاء، بر ملازمت علم و عمل یا سلوک عالمانه تأکید دارند و معتقدند سالک الی الله باید به عنوان مقدمّه یا شرط سلوک در کسب علم سلوک بکوشد تا سلوک عملی­اش قرین توفیق باشد. در اندیشۀ عطار مراد از این علم، دو علم شریعت و علم طریقت است که اوّلی را باید با رجوع به سنت پیامبر، فقهاء، مفسّران و محدّثان و دومی را از شیخ طریقت اخذ کرد و غیر از آن هیچ علم دیگری، از جمله علم...

طریقت نقشبندیه در بخارای سده هشتم هجری قمری، در بستر سنت صوفیانه خواجگان شکل گرفت و تاکنون همچنان به عنوان طریقتی زنده، فعال و جهانی به حیات خود ادامه داده است. به‌رغم رویکرد غیرسیاسی شیوخ خواجگان، نقشبندیه در دوره تیموری پا به میدان سیاست گذاشت. پژوهش حاضر به چرایی و چگونگی ورود شیوخ نقشبندی به عرصه سیاست در دوره تیموری پرداخته است. بنابر یافته‌های این پژوهش، ارتباط تنگاتنگ بهاءالدین نقشبند، پ...