از دیدگاه ویلیام تسدال گفت‌وگوی میان هابیل و قابیل در آیات 27-32 سورۀ مائده، به اشکال مختلف در ترگوم جاناتان و اورشلیم بیان شده است. همچنین وی بر این باور است صحنۀ تدفین هابیل در قرآن، در کتاب پیرقه ربی الیعزر نیز آمده و آیۀ 32 سورۀ مائده، تقریباً ترجمۀ تحت‌اللفظی فرازی از متن میشناه سَنهِدرین از کتاب تلمود است. مقالۀ پیش رو که به شیوۀ توصیفی- تحلیلی سامان یافته، در پی آن است تا پس از بررسیِ دقیق ز...

کتاب تاریخ نسخه پردازی و تصحیح انتقادی نسخه های خطی، تألیف نجیب مایل هروی، که شرکت انتشارات سورۀ مهر آن را منتشر کرده است از تازه ترین پژوهش ها در حوزۀ نُسخ خطی و تصحیح متون کهن است که در دو بخش اصلی به نگارش درآمده است. در این مقاله سعی می شود ضمن مطابقت این کتاب که بازچاپی است از اثری که پیش تر به طبع رسیده بود با نسخۀ پیشین، به شکلی اجمالی به معرفی آن پرداخته شود

در این مقاله، سوره یوسف با دقت تمام مورد بحث و تحقیق قرار گرفته و بیشتر براساس تئوری هفت مرحله ای عطار نیشابوری درخصوص سیر و سلوک عرفانی و رسیدن به قرب پروردگار و اتصال با معشوق حقیقی تطبیق داده شده است. مراحل و منازل هفتگانه ترتیب عبارت اند از: طلب، عشق، معرفت، استغنی، توحید، حیرت، فقر و فنا. اما در اثنای کار، از رموز و اصطلاحات خاص عرفا که در این گونه مسائل کاربرد می یابند، استفاده شده است. س...

مخالفان الهی بودن قرآن، در چند سوره، به آوردن کلامی مانند قرآن دعوت شده‌اند. مطابق ترتیب نزول، تحدی در سوره­های إسراء، یونس، هود، طور و بقره صورت گرفته است. چهار سوره‌ نخست در مکه، و سوره‌ بقره در مدینه نازل شده است. بازه زمانی نزول این سوره‌ها، برابر با یک‌سومِ میانی از طول 23 سال رسالت پیامبر اکرم(ص) بوده است. بررسی تاریخی این آیات، به همراه آیات هم­خانواده که قبل و بعد از این آیات نازل شده، ا...

حضرت موسی (علیه ‌السلام) پس از بازگشت از کوه طور با مشاهدۀ گمراهی قوم بنی ‌اسرائیل به دلیل گوساله ‌‌پرستی با برادرش هارون که جانشین وی در میان قوم بود به شدت برخورد کرد. این رفتار حضرت در آیۀ ۱۵۰ سورۀ اعراف بیان شده است. پس از این واکنش، گفتگویی میان حضرت موسی (علیه‌السلام) و هارون انجام می‌شود که در آیات ۹۲ـ۹۴ سورۀ طه بدان پرداخته شده است. رفتار غضب‌آلود حضرت موسی (علیه‌‌السلام) با عصمت، شأن و...

ماهیت وحی و آنچه در جریان وحی بر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم نازل می‌شد، توجه متفکران مسلمان را به خود جلب کرده است. بشری بودن الفاظ قرآن کریم، انگاره‌ای است که از سده چهارم هجری مطرح شده و برخی برای اثبات آن به آیات 196-192 سورۀ شعراء تمسک کرده‌اند. آنان برآنند که در جریان وحی، تنها معانی بدون شکل و صورت بر پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌واله‌وسلم نازل ‌شده و ایشان خود به شکل‌دهی و عربی کرد...

تعیین مکی یا مدنی بودن و زمان نزول هر سورۀ قرآن، در شناخت بهتر و دقیق‌تر آن و برگزیدن و برتری دادن روایات و اقوال تفسیری، تأثیری بسزا دارد. در این زمینه، شمار زیادی از سوره‌های قرآن، بدون اختلاف نظر، مکی و شمار کمتری مدنی هستند و در اندک سوره‌هایی اختلاف وجود دارد؛ سورۀ رعد در زمرۀ دستۀ سوم است. با گردآوری و بررسی روایات و اقوال ترتیب نزول و مکی و مدنی بودن سوره‌ها، اقوال مفسران در مکان نزول سو...

تناسب میان آیات یک سوره بر مبنای غرض واحد، از ابعاد علم تناسب است. با توجه به این که سورۀ نازعات نخست با قسم­های مؤکدی به فرشتگان شروع می­شود، سپس به قسمتی از مناظر هول­­انگیز قیامت اشاره می‏نماید و در ادامه اشارۀ کوتاه و گذرایی به داستان موسی (ع) و سرنوشت فرعون طغیانگر دارد، سپس به نمونه‏هایی از مظاهر قدرت خداوند در آسمان و زمین تصریح می­کند؛ براساس این آشفتگی ظاهریِ موضوعی درسورۀ نازعات، ضرورت...

یکى از علومی که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهى تأثیر مستقیم دارد، «علم قرائات قرآن کریم» است. به همین سبب، این علم از دیرباز، موردتوجه مفسران قرآن بوده و تلاش جمعىِ ایشان بر این بوده که با توجه به قرائت‌های مختلف و تأثیر دادن آن‌ها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. همین اثرگذارى، در تفسیر نیز خود را می‌نمایاند. پرسشی که این پژوهش درصدد پاسخگویی به آن است آنکه اختل...

 نگاهى نقادانه به برخى آراى استاد معرفت در زمینه آیات منسوخه است، استاد تقریباً بیست آیه را از منسوخات دانسته که در این نوشتار، تنها به مواردى پرداخته شده که از یک سو مورد اختلاف صاحب‌نظران است و از سوى دیگر با دلایل کافى قرین نشده است. آیات مربوطه به نبرد و پایدارى (انفال، 65، انفال، 66(، آیه امتاع (بقره، 240، بقره، 234(، آیه کیفر فحشاء (نساء، 15، نساء، 16(، آیه میراث مؤمنان از یکدیگر (انفال، 7...