در استان پهناور کرمان به روشنی ارتباط و پیوند واژگان گویش ها را با زبان پهلوی و دیگر زبان های ایرانی مشاهده می کنیم. از سوی دیگر زبان های ایرانی شاخه ای از زبان های هند و اروپایی است و از این روست که اتیمولوژی شماری از واژگان لهجه های استان کرمان با ریشه و دیرینه واژگان زبان های هند و اروپایی و از جمله انگلیسی همانند و همگون است. از آن جا که مقوله و نکته ای در دگرگونی و ارتباط واژگان در حوزه زب...

به تازگی، روایت تازه ای به زبان یونانی از کارنامه اردشیر بابکان، که آن را کهن ترین حماسه تاریخی منثور فارسی دانسته اند، یافته شده است. در واقع این روایت نویافته را می توان خلاصه ای از متن پهلوی کارنامه به شمار آورد که با سبکی کاملاً متفاوت نوشته شده است. اختلاف سبک بیان این دو اثر چنان بارز است که مقایسه اساسی ترین ویژگیهای ادبی آن دو متن را ناگزیر می کند و این مقایسه به روشنی نقش و حضور پر اقتد...

از جمله بناهای مهم نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید که از نظر مذهبی وتاریخی دارای اهمیت بسیار است کعبهی زرتشت میباشد. بنای کعبه زرتشت اگر چهمربوط به عصر هخامنشی است ولی کتیبههای شاپور اول و کرتیر بر دیواره این بنا سبباهمیت بیشتر آن برای شناخت تحولات عصر ساسانی شده است. اهمیت کتیبه تاریخیشاپور اول که به سه زبان پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی، و یونانی نگاشته شده اطلاعاتگرانقدری را مربوط به عصر ساسانی در...

هر روایت و متن تاریخی برساخته‌ای اجتماعی است که نشان از موضع فرهنگی مورخ آن دارد. بنابراین، با بررسی پیکره‌بندی روایت‌هایی که از گذشته نقل شده، می‌توان بافت تاریخی آنها را نیز بررسی کرد. در اینجا، به عنوان نمونه موردی، روایت مورخان دوره‌ی پهلوی از شخصیت ابن‌مقفع را در دست گرفته‌ایم تا بر مبنای آن به بررسی بافت تاریخی دوره پهلوی بپردازیم. بدین منظور، از رویکرد معناکاوی گفتمانی بهره برده‌ایم، که ...

از جمله بناهای مهم نقش رستم در نزدیکی تخت جمشید که از نظر مذهبی وتاریخی دارای اهمیت بسیار است کعبهی زرتشت میباشد. بنای کعبه زرتشت اگر چهمربوط به عصر هخامنشی است ولی کتیبههای شاپور اول و کرتیر بر دیواره این بنا سبباهمیت بیشتر آن برای شناخت تحولات عصر ساسانی شده است. اهمیت کتیبه تاریخیشاپور اول که به سه زبان پهلوی اشکانی، پهلوی ساسانی، و یونانی نگاشته شده اطلاعاتگرانقدری را مربوط به عصر ساسانی در...

حروف اضافه در زبان های پهلوی ساسانی و پارسی میان? ترفانی طیف نسبتاً گسترده ای از مفاهیم را در برمی گیرند و در پیوند با اجزای گوناگون جمله، به تعیین نقش دستوری آنها نیز یاری می دهند. معانی برخی از حروف اضافه گاه تا حدی با دیگر حروف انطباق دارند؛ با این حال در بیشتر موارد ظرایف خاص خود را حفظ می کنند. در این مقاله مفاهیم و عملکردهای دستوری حروف اضافه در کتیبه های پهلوی ساسانی به همراه گزیده ای از ...

آثاری که از زبان پهلوی برجای مانده اند از تنوع و گوناگونی قابل ملاحظه ای برخوردارند. یکی از گونه های ادب پهلوی "اندرز" است. اندرزنامه های پهلوی راباید یکی از مهم ترین گونه های ادبیات پهلوی به شمار آورد و مینوی خرد در این میان یکی از گران بهاترین آثاری است که اندرزهایی با ماهیتی گاه دینی و بیشتر تجربی با تکیه اصلی بر خرد و خردورزی ارائه می دهد. شاهنامه فردوسی به عنوان بزرگ ترین میراث دار ادب و ف...

متون مبتنی بر الهام و پیشگویی ، بخش مهمی از ادبیات دینی فارسی میانه ( پهلوی ) را تشکیل می دهند. این متون شرح الهام و پیشگویی هایی است که به یکی از دین مردان نسبت داده شده است . چند رساله در این زمینه به زبان پهلوی در دست است که عبارتند از : 1 - ارداویراف نامه . 2 - زند وهمین یسن . 3 - جاماسپ نامگ . 4 - ایادگار جاماسپیک . 5 - آمدن شاه بهرام ورجاوند. در میان رساله های یادشده ، ایادگار جاماسپیک از...

ایل کلهر، یکی از بزرگ‌ترین ایل‌های بومی ایران است و گویش کلهری نیز یکی از گویش­ های آن - از شاخهٔ زبان­ های شمال غربی- به شمار می‌آید. از مطالعۀ واژه‌های موجود و مستعمل در این گویش(گویش کلهری) چنان برمی‌آید که این واژه‌ها از چنان قدمتی برخوردارند که پیشینهٔ آن‌ها به زبان فارسی میانهٔ پهلوی می‌رسد. پاره‌ای از این واژه‌ها در گذر زمان بدون تغییر باقی مانده و پاره‌ای نیز تحت تأثیر دگرگونی‌های زبانی، د...

دستوری شدن فرآیندی است که طی آن عناصر واژگانی به صورت عناصر دستوری درمی آیند و یا با گذشت زمان دستوری تر می شوند. این فرآیند همواره با مقیدتر شدن اجزاء زبانی همراه است. واحدهای زبانی هنگام تغییر در مسیر دستوری شدن یا بیشتر دستوری شدن، از مراحل معینی تبعیّت می کنند و آن ها را با ترتیب خاصی پشت سر میگذارند: «جزء واژگانی آزاد > کلمه نقشی > واژه بست > وند تصریفی». بنابراین عناصر واژگانی زبان از قبیل...