دولت‌ها به‌مثابة مالک منابع معدنی یا حافظ منافع سرزمینی، ابزارهای مالی (‌مالیاتی و غیرمالیاتی) مختلفی برای برخورداری از رانت اقتصادی حاصل از استخراج ذخایر نفت خام و گاز طبیعی در اختیار دارند. تا جایی‌ که به ابزارهای مالیاتی مربوط می‌شود، بخش معدن و نفت و گاز پایه‌های مالیاتی خاصی را با نرخ‌های متفاوت ایجاد کرده است که زمینه‌ساز شکل‌گیری نظام مالیاتی خاص این بخش در برخی کشورها شده است. پیشرفت شی...

گذار جمعیتی به عنوان یکی از عوامل مهم و موثر بر رشد اقتصادی شناخته می‌شود. اما این اثر از رانت منابع طبیعی و نحوه توزیع آن در کشورهای غنی از منابع طبیعی تاثیر می‌پذیرد. به عبارت دیگر، گذار جمعیتی بسته به میزان وابستگی اقتصاد به منابع طبیعی، می‌تواند اثر کاملا متفاوتی بر درآمد سرانه داشته باشد. پژوهش حاضر نقش درآمدهای نفتی را در اثرِ گذار جمعیتی بر درآمد سرانه ایران طی دوره 1357-1396مورد بررسی قر...

نظام مالیاتی موجود در ایران نتوانسته است از دیگر کارکردهای مالیات به­ شکل ابزار تنظیم کنندة بازار بهره برداری کند. زمین یکی از عوامل تولید است که می­تواند از سوی دولت ها با هدف کنترل سوداگری، تخصیص بهینة منابع و کسب درآمد موضوع اخذ مالیات واقع شود. در مطالعة حاضر، با استفاده از رویکرد پویایی سیستم[1] موضوع تأثیرات وضع مالیات بر زمین در اقتصاد ایران در یک دورة بلندمدت به­ عنوان سیاستی مبتنی بر ن...

پژوهش حاضر به بررسی رابطه منابع مالی دولت و کیفیت حکمرانی پرداخته است. موضوع تأثیر درآمدهای دولت بر کیفیت حکمرانی یکی از محوری ترین موضوعات پارادایم جامعه شناسی مالی[1] است. در بررسی آثار منابع مالی دولت ها، به ویژه تأثیر آن بر کیفیت حکمرانی در دهه های اخیر، دیدگاه های متفاوتی مطرح شده است. برخی معتقدند وفور منابع مالی تبعات منفی بر ساختار اجتماعی- سیاسی کشورها دارد، در نقطه مقابل، مخالفان ایده...

تجربه افزایش شدید قیمت حامل­های انرژی با هدف اصلاح ساختار اقتصادی در زمره مهم ترین سیاست های اقتصادی دولت طی بالغ بر 3 سال اخیر محسوب می­شود. این سیاست آثار گسترده­ای بر روی اقتصاد خانوارها، بنگاه­های اقتصادی و بودجه دولت گذاشته و پیامدهای غیر اقتصادی آن نیز بسیار جدی و وسیع بوده است. این مقاله با رویکرد تاریخی- تحلیلی بر اساس الگوی نظری دولت رانتی به ارزیابی این تجربه مهم پرداخته است. یافته ها...

عملکرد ضعیف اقتصادی در کشورهای دارای منابع غنی طبیعی که بعد از جنگ جهانی دوم در این کشورها مشاهده و به آن توجه شد، «نفرین منابع» نام گرفت. این پارادوکس و بررسی و توجیه آن، موضوع بسیاری از تحقیقات انجام گرفته در دو دهه‎ی اخیر بوده است. این تحقیقات به بررسی اثر مستقیم و غیرمستقیم وفور منابع طبیعی بر روی متغیرهای اقتصادی پرداخته‎اند، تا با شناسایی مسیرهای مختلف تأثیرگذاری، راه‎حلی برای دستیابی به ...

هدف اصلی این مقاله آن است که چارچوبی به دست دهد تا به درک بهتر ما از ماهیت، علل و بسترهای شکل گیری فساد اداری (اقتصادی) در یک نظام سیاسی ـ اقتصادی کمک کند. فساد اداری، به معنای سوء استفاده شخص از اختیار عمومی برای انتقاع شخص ـ یا حزب، جناح، دوستان، فامیل و غیره ـ می باشد و در واقع زمانی پدیدار خواهد شد که کارکنان دولتی در کاربست اختیار عمومی خویش بین منافع شخصی و عمومی تفکیک قایل نشوند. بر این ...

مقاله حاضر با بهره‌گیری از رهیافت نظم اجتماعی نورث، والیس و وینگاست نشان می‌دهد که دولت‌های طبیعی با نظم دسترسی محدود و گرایشات مبتنی بر رانت، چگونه مانع تحقق اهداف سیاست خصوصی‌سازی می‌شوند. این مطالعه به پدیده فساد در دولت‌های طبیعی به عنوان یکی از موانع اصلی موفقیت برنامهخصوصی‌سازی می‌پردازد و با رویکردی توصیفی- تحلیلی، اثر فساد را بر تحقق سه هدف از مهم‌ترین اهداف این سیاست شامل تقویت نقش بخش...

بررسی اثر درآمدهای نفتی بر فرآیند مدیریت اقتصادی کشور موضوع این مقاله می باشد. هر چند اثر درآمدهای نفتی بر حوزه های مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی از سوی صاحب نظران مورد بررسی قرار گرفته است مباحثی تحت عنوان دولت رانتیر، اقتصاد رانت محور و مقوله رانت جویی در عصر کنونی مورد توجه جدی قرار گرفته است اما اثر این درآمدها بر فرآیند مدیریت، خصوصاً مدیریت، اقتصادی کشور تاکنون بطور مستقل مورد برر...

هدف از این مطالعه تحلیل نظری و الگوسازی تجربی سازوکار اثرگذاری درآمدهای نفتی بر عملکرد اقتصاد ایران به عنوان یک اقتصاد نفتی است. این پژوهش یک الگوی تعادل عمومی تصادفی پویای نوکینزی را برای الگوسازی سازوکار انتشار تکانه های نفتی در کوتاه مدت و بلندمدت در اقتصاد ایران ارائه می دهد. در این الگو بر کانال های مهم اثرگذاری درآمدهای نفتی بر عملکرد اقتصادی شامل عرضه کالای عمومی، رانت جویی و تغییر نهادی...