تمثیل حاوی آگاهی خردمندانه و تجربۀ عقلانی است که شاعران و نویسندگان برای بیان اندیشه­ها و افکار خود غالباً قالب حکایات تمثیلی را برگزیده و دست به خلاقیت زده­اند. عصر رواج تمثیل، در تاریخ ادبیات ایران، عصر غلبۀ عقلانیت وآگاهی عقلی است. شاعران و نویسندگان تمثیل را بهترین ظرف برای بیان افکار و اندیشه­های فلسفی، عرفانی ودینی واخلاقی خود یافته­اند چرا که در بسیاری از مقوله­ها بیان مطلب جز از طریق مثا...

مقامات حمیدی مجموعه‌ای است از داستان­های کوتاه تمثیلی که در هر کدام از آنها، یک موضوع عرفانی به صورت تمثیلی مورد بحث قرار می‌گیرد. این مقاله حکایت جنون را با توجه به معماری داستان و هندسه ساختاری آن، مأموریت ذاتی اثر و کردار گفتاری- نوشتاری سراینده، به صورت کمّی تشریح می‌نماید و در پایان به این نتیجه می‌رسد که نویسنده در این کتاب تعلیمی با تبحر خاصی انسجام متن را با هنر و مهارت درآمیخته و پند و ...

 مرزبان‌نامه یکی از کتب مهم ادب پارسی و از جمله شاهکارهای نثر به شمار می‌رود، که با انشایی مصنوع و مزّین و در عین حال در اغلب موارد به طرزی ساده، بسیار فصیح و زیبا نگارش یافته است. این اثرِ ارزنده، توسّط مرزبان بن رستم بن شروین، یکی از شاهزادگان طبرستان، به گویش طبری به رشتۀ تحریر درآمده و در قرن ششم و اوایل قرن هفتم، به دست نویسنده و ادیب گرانقدر، سعدالدیّن وراوینی از لهجۀ طبریِ باستان به زبان فارس...

یکی از مسایل مهم در حوزة فلسفة ذهن معاصر، مسألة «اذهان دیگر» است که امروزه با دو رویکرد معرفت شناختی و مفهومی از آن بحث می شود. در این مقاله پس از توضیح صورت مسأله در دو رویکرد یاد شده و مروری بر تاریخچة آن، بر مسألة معرفت شناختی اذهان دیگر متمرکز شده، به بررسی یکی از پاسخ های ارایه شده به آن یعنی راه حل تمثیلی خواهیم پرداخت. مبنای اصلی این پاسخ آن است که ما می توانیم با تعمیم استقرایی حالات ذه...

سندبادنامه نوشته محمد بن علی ظهیری سمرقندی از نوع ادب تمثیلی است که با نثری مصنوع در قرن ششم نگاشته شده است. این کتاب شامل یک داستان اصلی و سی و سه داستان کوتاه فرعی است. این حکایات در موضوعات مختلفی چون مکر و دسیسه زنان، شاهان و شاهزادگان و حیوانات سخن گو و... و متضمن مسائل اخلاقی صریح و روشن است. در این پژوهش، پس از تقسیم داستان ها از نظر موضوع و درون مایه، عناصر دیگر داستان از جمله شخصیت، زم...

آرمان گرایی در هنر ، ادبیات ، فلسفه و ... به شکل های متفاوتی در متون ادبی تجلی کرده است. در اندیشه های فلسفی و عرفانی،کسانی چون ابن سینا ، ابن طفیل و سهرودی این کمال جویی را در قالب داستان های فلسفی، تمثیلی و رمزی به نام حیّ بن یقظان به تصویرکشانده اند. این داستان ها شرح عروج آدمی به یاری حی بن یقظان به جاودانه های حیات تألّه است. این مقاله ضمن بررسی و تحلیل حقیقت حی بن یقظان به تعیین عینی آن می ...

موثرترین شیوه در آموزش تعالیم اخلاقی، در حوزه ی زبان و ادبیات، استفاده از بیان تمثیلی است. تمثیل، وسیله ای برای تصویرگری است و این تصویرگری در زبان، جز با ابزارهایی که آن هارا «صورخیال» می نامند میسّر نیست، از این رو در مرزبان نامه ی سعدالدین وراوینی که اثری تمثیلی است و در حوزه ی ادبیات تعلیمی قرار می گیرد، غالب حکایات و داستان ها که به شکل فابل (تمثیل حیوانی) روایت می شوند، بر مبنای به تصویرکش...

مثنوی مولوی، از ستون های چهارگانه ادب فارسی، از معدود آثاریست که در عین احاطه به آثار گذشتگان صاحب سبک و طرحی نو است. تمثیلات در مثنوی غالباً نشانه یی از ارتباط و اختلاط گوینده با طبقات عوام محسوب می شود و منجر به ملموس شدن معانی انتزاعی در حد فهم و ادراک مخاطب می گردد. تمثیلات مثنوی به عنوان نوعی استدلال در-باب شناخت اجمالی و ورود به اقلیم ناشناخته شاهکار ادبی مولوی بیش ازتفسیرهای لفظی یا تق...

کاربرد تمثیل در زبان و ادب فارسی سابقه ای طولانی دارد و محل اختلاف نظر میان اهل ادب بوده است و در تفهیم مفاهیم عقلی،ذهنی و انتزاعی به مخاطبان بسیار موثر و کارآمد بوده است.قصه و تمثیل مقدمه اولین گام در شناخت به تمام معنی مثنوی های منطق الطیر و مصیبت نامه عطار نیشابوری و راه ورود به دنیای ناشناخته آن هاست.البته مفهوم درونی و نهفته در حکایت های عطار به روشنی معلوم است و با توجه به ترتیب عناصر و ت...

عطار خالق حکایت‌های تمثیلی فراوانی است که در منطق الطیر و آثار دیگر او دیده می‌شود. حکایت شیخ صنعان یکی از داستان‌های زیبای تمثیلی است که حاوی مطالبی درباره‌ی سفر معنوی شیخی زاهد است که مریدان فراوانی زیر سایه او تربیت شده‌اند، اما خود دچار خود بینی است و برای فرار از این ورطه نیاز به آزمونی سخت دارد. شخصیت پردازی یکی از عناصر مهم داستان است که به روش‌های مختلفی انجام می‌شود. در این پژوهش با بر...