کلام شیعه متکفل بررسی عقاید دینی به قصد تبیین و دفاع از این باورها با روش برهان و جدل می باشد. ماده آن روایات ائمه و صورت آن برهان و جدال احسن است. بحث های کلامی با پیامبر(ص)آغاز، و بعد از پیامبر(ص)در بین متکلمین چند مسئله مطرح گشت مانند، امامت، قضاوقدر، جبرواختیار، و حسن وقبح بودند. کلام در هر یک از این مباحث موضعی متفاوت داشت که الهام یافته از آیات و روایات امامان بود. در این پژوهش پس ازکلی...

بهشت و جهنّم از مهم ترین باورهای دینی است که جزئیات آن مورد تضارب آراء متکلمان اسلامی در فرقه های گوناگون قرار گرفته است. ما در این رساله، طی چهار فصل به بررسی تطبیقی ـ تحلیلی این موضوع، از دیدگاه سه فرقه ی مهم کلامی: شیعه، معتزله و اشاعره پرداخته ایم. بعد از بیان کلیات این موضوع در فصل اوّل، فصل دوّم به مسأله ی وجود فعلی بهشت و جهنّم و جایگاه این دو کانون اختصاص یافته است؛ به جز ابوهاشم جبّائی، قا...

ایمان یکی از مفاهیم بنیادین و پرکاربرد در منابع اسلامی است، به گونه ای که اولین نزاع های علمی در تاریخ اندیشه اسلامی درباره ماهیّت ایمان بوده است. از پیامدهای عملی این نزاع علمی، پیدایش فرقه های مختلف اعتقادی است که حتّی در برخی موارد به تکفیر دیگر گروه ها کشیده شده است. با وجود این، همچنان در میان متفکّران مسلمان دیدگاه های مختلف و گاه متناقضی درباره آن دیده می شود. بنابراین، ضرورت دارد تا این مف...

 صحابه در تفسیر آیات از روایات پیامبر، اسباب نزول، لغات، عادات و سنتهاى عرب سود مى‌برند و بیشترین توجه ایشان به تفسیر نقلى بود. تابعین افزون بر تفسیر نقلى از سخن صحابه نیز بهره مى‌گرفتند. در عصر تابعین اختلافات درباره قرآن، تفسیر و شیوه‌هاى تفسیرى بالا گرفت. معتزلیان در تفسیر آیات از دو روش تفسیر قرآن به قرآن و تفسیر به مأثور سود مى‌بردند در تفسیر قرآن به قرآن از بینات براى تفسیر مجلات، از خاص ...

مقایسه اندیشه‌های ابو‌سهل و ابو‌محمد نوبختی با سید مرتضی از آن جهت که متهم به گرایشات اعتزالی هستند، می‌تواند در شناخت بهتر از مدرسه کلامی بغداد و تحولات اندیشه‌ای درون آن یاری‌رسان باشد و برخی ابهامات تاریخ کلام امامیه را بر‌طرف کند. از این‌رو، در این مقاله با مقایسۀ روش و محتوای کلام این متکلمان امامی علاوه بر بیان نقاط اختلاف آنان، اشاره‌ای به میزان هم‌گرایی آنان با اندیشه‌های معتزله گردیده ...

تلقی و تصوری که قدما از ترجمۀ ادبی داشتند با آنچه ما امروز از آن می فهیم، اختلاف ماهوی دارد. در نگاه خوانندۀ امروز، مترجم حتی در آثار کاملاً ادبی و هنری، واسطه ای است که برای خود جز انتقال معانی متن اصلی با حفظ سبک و ظرایف اثر در قالب ساختار و نحو زبان مقصد، وظیفه و حقی نمی شناسد؛ و حال آنکه در مهمترین ترجمه های ادبی فارسی، ترجمه با آرایش متن یکی پنداشته شده است. مترجمان این آثار، غالباً تصریح کر...

حکومت خوارزمشاهیان (49-618 ق) از جمله دولتهای ترکتبار بود که در دوران  ضعف و تجزیة حکومت سلاجقه، در خوارزم شکل گرفت. این سلسله، نظر به اتخاذسیاست حمایت از معتزله و شیعه، فرصت تاریخی و بستر مناسبی برای مکتب اعتزال وعلویان در خوارزم خاصه برای نفوذ آنان در ساختار قدرت و مناصب اداری و تشکیلاتدیوانی فراهم کرد. در این مقاله کوشش شده، مقاصد سیاسی دولت خوارزمشاهیانبازبینی شود تا بر مبنای آن نقش سلاطین ...

عقل در معتزله با تعابیری چون علم، منع، فکر، نظر، راه رسیدن به علم و درک واجبات تعریف شده است. ایشان اولین گروه از اهل سنت بودند که از عقل نظری در شناخت دین بهره گرفتند و از طریق عقل عملی بر حسن و قبح افعال استدلال و فعل قبیح را از خدا رد و به انجام تکلیف استدلال کردند. در مدرسۀ امامیۀ بغداد، شیخ مفید و سید مرتضی ، عقل را بر قوه ای اطلاق کرده اندکه اقتضای تمییز دارد و شیخ طوسی عقل را مجموعۀ علوم...

این پژوهش، تحت عنوان ماهیت و حقیقت ایمان از دیدگاه اشاعره، معتزله و امامیه تدوین یافته است. در آن سعی شده آیات و روایات را محور قرار دهد. فصل اول شامل مباحثی چون بیان و تعریف مسأله، سوال های اصلی و فرعی و پیشینه تحقیق، فرضیه های تحقیق و معنای لغوی واژه های کلیدی است. فصل دوم: تاریخچه اشاعره، بررسی حقیقت ایمان و رابطه آن با اسلام، عمل صالح، علم و یقین و نقصان و زیاده و مراتب ایمان و کفر و فسق قر...