واژۀ عربی «وادی» که برای عرب‏زبانان بیابان­نشین معنای روشنی داشت، در متون کهن فارسی به کار نرفته بود. آغاز کاربرد این واژه در آثار فارسی، به ترجمه­های کهن فارسی قرآن کریم در اواخر سدة سوم هجری برمی­گردد؛ هنگامی که مترجمان ناچار شدند برای ده کاربرد قرآنی آن، برابرنهادی بجویند. این پژوهش درصدد است دریابد در هر دوره، چه برابرنهادهایی در ترجمه و تفسیرهای فارسی قرآن به کار رفته است. مسئلۀ دیگر این م...

یکی از راههای پیشرفت علمی و فرهنگی هر ملتی انتقال دانشها و معارف بشری از راه ترجمة علمی است. همواره مللی که به نحو شایسته این گونه عمل کرده اند شاهد فرهنگ و دانش تخصصی والا و ارزشمندی بوده اند. تاریخ تمدن ملتهای بزرگ جهان چون ایران، یونان، چین و هند گویای این واقعیت است. حتی دربارة بهره گیری کشورهای اروپایی از فرهنگ و تمدن مشرق زمین، نقش ترجمه بسیار چشمگیر است. قرآن یکی از معروف ترین کتابهای ...

رسالة مفهوم امر سیاسی اثر کارل اشمیت برای نخستین‌بار در سال 1932 در آلمان منتشر شد. این رساله درون خودش بیانی صریح دربارة آن معیاری دارد که به‌اعتبار آن می‌توانیم عرصة سیاست را از عرصه‌های دیگر تمییز بدهیم. معیاری که نهایتاً آبجکتیویتة سیاست را بررسی می‌کند، آن معیار بنیادینی که به‌اعتبارش می‌شود این مسئله را دریافت که تحتِ چه شرایطی درون حوزة سیاست قرار خواهیم گرفت. ازآن‌جایی‌که رسالة<e...

الرسالة الی الصوفیة یا رسالۀ قشیریه، اثر ابو القاسم قشیری (د. 465ق)، از جمله مهم‌ترین آثار در قلمرو تصوف مدرسی اسلامی است که در قرن پنجم به زبان عربی نگاشته شده است. این اثر به فاصلۀ کوتاهی پس از تألیف، به فارسی ترجمه شده و ارتباط فارسی‌زبانان با اندیشه‌های قشیری، از دیرباز تا کنون، غالباً از طریق همین ترجمۀ قدیم بوده است. مؤلفان این مقاله کوشیده‌اند با مقایسۀ ترجمۀ قدیم ...

روش بدیع غیاث‌الدین جمشید کاشانی (د. 832 ق) در محاسبة جیب یک درجه، از برجسته‌ترین آثار ریاضیات دورة اسلامی به شمار می‌آید. وی در اثری موسوم به رسالة الوتر و الجیب به تبیین این روش پرداخته، اما متأسفانه تا کنون نسخه‌ای از آن به دست نیامده است. همین مسأله توجه پژوهشگران تاریخ علم را به رسالة فی استخراج جیب درجة واحدة تألیف قاضی‌زادة رومی (د. حدود 840 ق) ، دوست و همکار کاشانی جلب نموده است. قاضی‌...

انقلاب مشروطیت فصلی تازه در تاریخ سیاسی و اجتماعی ایران زمین به شمار می آید. در پی این انقلاب، انگاره هایی جدید در پهنة سیاسی کشور به میان آمد. انقلاب مشروطیت برایند خواست جامعة ایرانی است برای انضمامی کردن بسیاری از فراورده های ذهنی و ایده آل هایش. قانون گذاری و وکالت و یا نمایندگی انگاره ای بود که در سایة برپایی مجلس شورای ملی برجسته شد. مقالة پیش رو به دنبال بررسی و کندوکاو در بنیادها و ساخت...

سابقة ترجمه در ایران، به روزگار هخامنشیان می رسد که کتیبه ها را به زبان های دیگر می نوشتند. در ایران، سه دوره به داشتن نهضت ترجمه شهرت دارد: نخستین نهضت ترجمه در روزگار ساسانیان، به ویژه با تأسیس جندی شاپور، شکل گرفت. طبق منابع موجود، ترجمه های این دوره، کتب تاریخی را شامل نمی شده است. دومین نهضت، در اواخر سدة دوم، با تأسیس بیت الحکمه، به نهایت شکوفایی خود رسید.[1] در این دوره نیز با تأسی از حک...

در این مقاله نقش وجوه اعرابی در ترجمة قرآن کریم مورد بحث و بررسی قرار گرفته است . نخست وجوه اعرابی به دو دسته تقسیم شده است: 1. وجوه اعرابی که تغییر اساسی در ترجمة آیات قرآن کریم به وجود نمی آورد. 2. وجوه اعرابیی که موجب تغییر بنیادی در معنی و ترجمة آیه می شود. آنگاه نمونه ای از نوع اول‘و نمونه ای از نوع دوم ارائه شده است . نویسنده پس از تبیین مطلب فوق به این نتیجه می رسد که: 1. تا زمانی ک...

همگام بارشد تبادلاتاجتماعی،فرهنگیومذهبی درسراسرجهان درعصرحاضر،ترجمة متون اسلامی به زبان آلمانی نیزدرایران نیزفزونی یافت.آنچه دراین میان،مترجمانرا گرفتارچالشها ودشواریهای گاه حلنشده قرار میدهد،حساسیت ویژهای است که او را وامی داردترجمة متون اسلامی رابادرنظرگرفتن قالب ومحتوا درست وباظرافت به مخاطب انتقال دهد؛زیرااشتباه درترجمة این متون،سهلانگاری وعدم احساس مسئولیت اورابه مفاهیم دینی بهذهن متبادرمی...

نجیب محفوظ (1911 – 2006) یکی از بزرگ ترین نویسندگان جهان عرب، تنها مسلمان برندة نوبل ادبی (1988) است. رمان، داستان کوتاه، اتوبیوگرافی و سناریو از حوزه های نگارش محفوظ به شمار می آیند. داستان کوتاه «خمارة القط الأسود» از کارهای ارزشمند نجیب محفوظ است که می توان آن را برشی از برهه های تاریخی زادگاه نویسنده (مصر) دانست. خوانندة این داستان، حتی اگر با وضعیت آن زمان و سامان آشنا نباشد، باز هم از خوا...