بندر سیراف با هدف گسترش بازرگانی و امنیت خلیج فارس در دورۀ ساسانی پدید آمدو به زودی چون اُبُلّه اهمیت بسیار یافت . پس از اسلام، خصوصا در قرون سوم و چهارمهجری، زمینه ها و عواملی باعث شدند تا سیراف به بندری طراز اول در خلیج فا رسمبدل شود و دوره ای از رونق و شکوفایی را تجربه کند . از این عوامل ، تنزّل بصره بهسبب آشوب های سیاسی، موقعیت مساعد جغرافیایی سیراف و عمق مناسب سواحل آن،تجارب و تلاش های دریانور...

خاقانی شروانی از سرآمدان قصیده سرایی در ادب فارسی است. با وجود پژوهش های سودمندی که در شیوه شاعری و وقایع دوران حیات خاقانی صورت گرفته است، زوایای تاریک و نقاط مبهم فراوانی در این حوزه همچنان باقی است . بخشی از این ابهامات نشأت گرفته از نخستین اظهارنظرهای نه چندان موثّق تذکره نویسان متقدّم، و نیز تکرار این اقوال در تذکره های متأخّر بر آنهاست. این نقدهای بیرونی، خود سبب رواج برخی اطّلاعات نادرست در ...

دست نویس اوستایی کتاب خانة ملی ملک یکی از نادر دست نوشته هایی است که گلدنر نیز در تصحیح اثر معروف خود از آن استفاده نکرده است. دست نویسی است با ویژگی های خاص گروه هندی که به دست هیربدی هیربدزاده از پارسیان هند به نام داراب پسر رستم در 1102 ی/1732 م پدید آمده است. پزشک و مجموعه دار انگلیسی سمیوئل گایزه (samuel guise) سدة 19م آن را از هند به لندن برد. در حراج سال 1812 م به فروش رفت و تا سال 1998 ...

تذکرۀ یخچالیه، نگاشتۀ محمدعلی مذهّب اصفهانی (بهار)، نقیضۀ موفق تذکرۀ آتشکده آذر بیگدلی است. این تذکره چندین سال پیش به اهتمام احمد گلچین‌معانی تصحیح و منتشر شد. ساقط شدن چند مورد از تراجم رجال این تذکره و شواهد شعری که در ادامه به آن­‌ها اشاره خواهیم کرد، متن این تذکره را از صورت حقیقی خود بسیار دور ساخته است. در این مقاله کوشش شده است برخی از این تحریفات و ­افتادگی­‌ها و نیز ا...

فرهنگستان های زبان، محصول رشد و تکامل اندیشه های ملی گرایانه و شکل گیری دولت نوین در اروپا، طی سده های هیجدهم و نوزدهم میلادی و پیدایش و حاکم شدن مقوله «زبان ملی» است. اما در ایران، فرهنگستان زبان فارسی به عنوان فرهنگستان زبان ملی ایران، بیش از آن که حاصل انتخاب و معرفی زبان فارسی به عنوان زبان ملی باشد، در اثر رواج سره نویسی افراطی عهد رضاشاه، پدید آمد که همواره یکی از نمودهای جدی ملی گرایی با...

تذکره نصرآبادی را محمّدطاهر نصرآبادی، ادیب و شاعر اصفهانی، در زمان شاه‏سلیمان صفوی تألیف کرده و در آن، گزارش احوال نزدیک به هزار شاعر عصر صفوی را درج و شعر آن‏ها را نقد کرده‏است. هرچند تذکره نصرآبادی، منبع مستقلّی است که اغلب بدون رونویسی از منابع و تذکره‏های دیگر فراهم آمده و حاوی اطّلاعات ارزنده‏ای هم هست، امّا شیوه تذکره‏نگاری مؤلّف در همه جا یک‏دست نیست و از آنجا که نویسنده خود تجربه پژوهشی و اد...

تذکره نصرآبادى را محمّدطاهر نصرآبادى، ادیب و شاعر اصفهانى، در زمان شاه‏سلیمان صفوى تألیف کرده و در آن، گزارش احوال نزدیک به هزار شاعر عصر صفوى را درج و شعر آن‏ها را نقد کرده‏است. هرچند تذکره نصرآبادى، منبع مستقلّى است که اغلب بدون رونویسى از منابع و تذکره‏هاى دیگر فراهم آمده و حاوى اطّلاعات ارزنده‏اى هم هست، امّا شیوه تذکره‏نگارى مؤلّف در همه جا یک‏دست نیست و از آنجا که نویسنده خود تجربه پژوهشى و اد...

تذکرة‌التواریخ نوشتۀ عبدالله کابلی مشتمل بر تاریخ انبیا، تذکرة اولیاء، تذکرة شعرا و موادالتواریخ است و بخش اعظم آن به عین عبارات از منابع شناخته شده و در دسترس اقتباس شده است. اما نکتۀ بسیار نظرگیر این کتاب در آن است که نویسنده در زندگینامۀ هر یک از اشخاص تاریخ دقیق وفات و احیاناً تولد او را به روز و ماه و سال به دست داده است؛ چیزی که به­‌ندرت در تذکره‌های فارسی و حتی کتابهای رجال دیده ...

داستان پردازی و قصه گویی در سرزمین هند، سابقه ای طولانی دارد. آثاری چون«پنچ تنترا»، «مہابھارت و راماین» که از داستان های مهم در تاریخ کهن هند به شمار می روند و شهرت جهانی یافته اند؛ گویای سابقة دراز دامن این نوع ادبی در سرزمین هندوستان است. زبان فارسی، اردو و هندی نزدیکترین زبان های امروزی جهان اند و از دیرباز تا به امروز بین این زبان ها داد و ستد وجود داشته و تحت تأثیر یکدیگر بوده اند. از میان...