مفسران قرآن کریم در تفسیر آیة72 سورة احزاب، در شرح وتوضیح کلمات ظلوم و جهول با وجود اختلاف‌نظرهایی، در این نکته اتفاق دارند که انسان با حمل بار امانت الهی که فوق طاقت او بوده است، در حق خود ستم روا داشته و نسبت به صعوبت و عظمت بار امانت و عاقبت حمل آن نادان بوده است. هر چند ظاهر این تعبیر با توجه به بار معنایی کلمات یاد شده نوعی توبیخ و نکوهش در حق انسان تلقی می‌گردد؛ اما در ادبیات عرفانی این ا...

یکی از داستان های تاریخی و در عین حال سمبلیک قرآن که به دلایل مختلف در متون عرفانی بارها تکرار شده، داستان ملاقات موسی و خضر (علیهما السلام) است که به دلایل ظرایف و پیام های گوناگون آن بستر مناسبی برای عرفای مسلمان و تأویلات باطن گرایانه ایشان ایجاد کرده است. داستان خضر و موسی (ع) به دلیل نوع حوادث و، وقایع و اعمال به ظاهر عرف، این امکان را برای عارفان فراهم کرده است که با قرائت ها و زوایای مخت...

در چند سال گذشته، کتابی با عنوان روش های تأویل قرآن به وسیل? آقای دکتر محمّد کاظم شاکر به چاپ رسیده است. ایشان بسیاری از روایات تفسیری و تأویلی مرتبط با تعدادی از آیات قرآن کریم را که در آن ها یا ذکر مقام و فضیلتی دربار? حضرات معصومین? است و یا مصداق اتم و اکمل آن آیات یا تأویلشان به ائم? اطهار? و یا به دشمنان آن ذوات مقدس? الهی? باز می گردد به چالش کشانده و رد و انکار نموده است. لذا نوشتار حاضر...

وحدت وجود از مهم‌ترین و محوری‌ترین مدعاهای هستی‌شناختی عارفان به شمار می‌رود. برخی از مفسّران تفسیرِ عرفانی و صوفیانه، از طرفداران جدّی این اندیشه بوده و بدین جهت آن را از حوزه عرفان وارد تفسیر قرآن کردند. البتّه تفاسیری که در پهنه عرفان و تصوف سامان گرفت، در ابتدا به صورت ساده و زاهدانه و به معنای درونیِ بعضی از آیات قرآن می‌پرداخت. فکر اصلی صوفیان کشتن آرزوهای نفس و انانیّت و کشاندن او به فناء فی ا...

موضوع این پژوهش تفسیر تطبیقی روایی سوره های فجر و بلد با محوریت روایات تفاسیر نورالثقلین و درالمنثور است و روش آن کتابخانه ای است. مطالب در شش فصل ارائه شده است. فصل اول، کلیات است که به بیان مسأله، اهمیت و ضرورت آن از جهت نو بودن طرح و نیاز روز جوامع علمی به آن، سوالات اصلی و فرضیات می پردازد. در فصل دوم، ابتدا معنای لغوی واژگان اصلی مورد بررسی قرار می گیرد که در اکثر موارد دیدگاه های مشترکی...