آراء و دیدگاههای اخوان الصفا در باره ماهیت دین و تأویلات آنان در باره آیات قرآن مورد توجه جمعی از اندیشمندان به ویژه مفسران قرآن بوده است. شماری ازمفسران تحت تأثیر دیدگاههای باطنی اخوان الصفا واقع شده و مستقیماً و یا بطور غیر مستقیم از آراء آنان بهره برده اند. هرچند اخوان الصفا برای فهم آیات قرآن، تمسک به معنای ظاهری را مجاز ندانسته و تأویل آیات را امر ضروری می دانند، لکن هرنوع تأویلی را روا ندا...

استقصای همه‌جانبه راهبردهای سلبی سلفیه در تصحیح مکتب اثبات صفات می‌تواند یکی از محورهای نقد منصفانه این مکتب باشد. تلاش اتباع جریان سلفی‌گری در تأیید مکتب اثبات، ذیل راهبردهای سلبی ایشان بر سه محور اساسی بنا شده است: 1. انکار یا توجیه تأویلات پرشمار منقول از ائمه سلف؛ 2. تشریح ادله امتناع تأویل صفات الهی؛ 3. مخدوش نمودن اصول مکاتب دیگر در تفسیر صفات. سلفیه در جهت توجیه تأویلات سلف، به راهبردهای...

استقصای همه جانبه راهبردهای سلبی سلفیه در تصحیح مکتب اثبات صفات می تواند یکی از محورهای نقد منصفانه این مکتب باشد. تلاش اتباع جریان سلفی گری در تأیید مکتب اثبات، ذیل راهبردهای سلبی ایشان بر سه محور اساسی بنا شده است: 1. انکار یا توجیه تأویلات پرشمار منقول از ائمه سلف؛ 2. تشریح ادله امتناع تأویل صفات الهی؛ 3. مخدوش نمودن اصول مکاتب دیگر در تفسیر صفات. سلفیه در جهت توجیه تأویلات سلف، به راهبردهای...

در این پژوهش،دیدگاه های عرفانی و صوفیانه رشید الدین ابوالفضل میبدی درباره آیات مرتبط با «مرگ» در کتاب کشف الاسرار بررسی و تحلیل می شود. مرگ،این پیشامد گریزناپذیر و پراهمیت، پدیده­ای است که به انحای گوناگون در قرآن کریم از آن سخن رفته است. میبدی، آنگونه که شیوه غالب او است، در نوبت سوم کتاب خویش، به تأویل آیات می پردازد. تأویلات او عمدتاً به دو شیوۀ تطبیقی و ذوقی صورت می گیرد که بخش عمده آن به شک...

آیه نور، به دلیل ساختار تمثیلی اش، همواره یکی از پر رمز و رازترین آیات قرآن شناخته شده است. از این رو، عرفای بسیاری سعی کرده اند، ساختار پیچیده و مفاهیم عمیق آن را رمزگشایی کنند. در این موضوع آثار شیخ عزیزالدین محمّد نسفی، عارف بزرگ قرن هفتم، از برجسته ترین متونی است که می تواند به عنوان منبعی غنی و سودمند ما را در به دست آوردن سیر تأویلی این آیه و رمزگشایی های فلسفی و صوفیانه آن یاری رساند. نسف...

ماتریدیه از فرق کلامی جهان اسلام است که تا دوران معاصر در میان پیروان مکتب فقهی حنفی پیروان بسیار دارد. پایه‌گذار این فرقۀ کلامی، ابومنصور محمد بن محمد ماتریدی (د ح 333ق)، صاحب آثار متعددی از جمله تفسیر تأویلات اهل السنة است. وی در این تفسیر با کاربرد معتدل ادلۀ عقلی و نقلی مبانی مکتب کلامی خود را در تقابل با مکتب اشاعره و نیز معتزلیان تثبیت می‌کند. نگرشهای کلامی او به مباحثی همچون لزوم عقلی شن...

خواجه نصیر طوسی، فیلسوف، متکلم و عارف نامی شیعی، در رساله گران‌سنگ آغاز و انجام، تأویلات گسترده‌ای از آیات معاد ذکر کرده است که فهم و تصویر جدیدی از معاد به‌دست می‌دهد که بسیار متفاوت از تصویر کلامی رایج از معاد است. وی ازدواج با حورالعین را به اتحاد با صور علمی؛ روز جمع بودن قیامت را به ارتفاع زمان و مکان و جمع شدن خلق اولین و آخرین؛ «اذا الوحوش حشرت» را به حشر انسان‌ها بر صورت ذاتی‌شان؛ برزخ ...

مَثَل، یکی از شیوه های بیانی قرآن کریم است. این کتاب عظیم الهی بسیاری از حقایق مکنون خود را در قالب مثل بیان می دارد. از آنجا که در روایات مأثوره از ائمة معصومین(ع) نیز در ذیل بعضی از آیات امثال القرآن تأویلات دقیق و لطیفی ارائه شده که به سبب آن تا حدودی معانی باطنی امثال القرآن روشن می شود؛ مقالة حاضر نیز برآن است تا برخی از امثال قرآنی را از منظر تأویل مورد کنکاش قرار دهد، بدان امید که عروس طلع...

 رویکردهاى گوناگون تأویلى به قصه آدم‌وحوا مورد بررسى و نقد قرار گرفته است.  تأویل قصه آدم به دو گونه صورت گرفته است: تأویل عارفانه با حفظ ظاهر داستان و تأویل زیست شناختى و روان شناختى بدون تحفظ ظاهر داستان که هر کدام مشکلى را همراه دارد. بر پایه این اصل که قرآن تأویل‌پذیر است داستان آدم نیز از مفهوم تأویل بهره‌مند بوده و مفسّران پیوسته براى دست‌یابى به حقایق آن تلاش کرده‌اند. عارفان با حفظ ظاهر...

در این پژوهش،دیدگاه‌های عرفانی و صوفیانه رشید الدین ابوالفضل میبدی درباره آیات مرتبط با «مرگ» در کتاب کشف الاسرار بررسی و تحلیل می‌شود. مرگ،این پیشامد گریزناپذیر و پراهمیت، پدیده­ای است که به انحای گوناگون در قرآن کریم از آن سخن رفته است. میبدی، آنگونه که شیوه غالب او است، در نوبت سوم کتاب خویش، به تأویل آیات می‌پردازد. تأویلات او عمدتاً به دو شیوۀ تطبیقی و ذوقی صورت می‌گیرد که بخش عمده آن به شک...