شاه اسماعیل که شاعر، هنردوست، بانی و حامی هنر بود هم آوا با دیگر شاعران، در اشعار خویش به صراحت خود را به نام شاهان فرهمند ایرانی همچون کیکاووس، جمشید، فریدون و حتی شاهان غیر ایرانی (اسکندر) می خواند و خود را اسکندر زمانه می نامد و این مضامین را در نگاره های مکتب تبریز صفوی نیز اجرایی می کند. این حرکت او نیز توسط شاه طهماسب ادامه پیدا می کند. به طوری که ما شاهد تکرار تمثال شاه طهماسب در هیئت هو...

اسکندر شخصیتی تاریخی است که زندگی و کشور‌گشایی‌های او، در شاهنامة فردوسی و منظومه‌های شرفنامه و اقبالنامة نظامی دستاویزی شده است برای نقل روایت. روایت‌های جهان بی‌شمارند اما علی رغم گوناگونی شکل‌های روایت، هر متن روایی نیاز به واسطه‌ای دارد که آن را روایت کند. این واسطه راوی است و دیدگاه و شیوه‌های روایتگری او یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث تمایز شکل‌های گوناگون روایت می‌شود. در این نوشته...

آثار متعددی در طول تاریخ در مکاتب هنری ایران پدید آمد که قسمت عمده این آثار در قالب کتب و گلچین ادبی می باشند. برخی از نفیس ترین این نسخ بنا به دلایل متفاوت از ایران خارج شده و در موزه ها و بنیاد های هنری دیگر کشورها نگهداری می گرددند که همین امر باعث گردیده کمتر این آثار مورد پژوهش و مطالعه محققان داخلی قرار گیرند.هدف از نگارش این مقاله معرفی و بررسی جلد اول گلچین اسکندر سلطان813ه.ق است که ...

اسکندر مقدونی که بعد از ویرانی و به آتش کشیدن سرزمین پارسیان، در ذهن و زبان ایرانیان، دارای صورت گجسته­ ای بود، بعد از ورود اسلام به ایران و با تفسیر ذوالقرنین به اسکندر مقدونی در سورۀ کهف آیات 83 تا 98، چهره­ای خجسته­ به خود می­ گیرد و ایرانیان کتاب­ های منظوم و منثور بسیاری راجع به او می­ نگارند. هر کتاب با توجه به منبع مورد استفاده، به جنبه­ های گوناگون زندگیش پرداخته است. کتاب اسکندرنامه، س...

فرهنگ، نمودهای متفاوتی دارد. این نمودها می تواند مکتوب به صورت شعر، داستان، آثار ادبی و مقولات دیگر باشد یا شفاهی باشد مثل افسانه ها، مثل ها و آوازها و ترانه ها یا می تواند در رفتارها نفوذ کند مثل موسیقی بومی، رقص، آیین های شادی و سوگواری، آداب زیارتی، آداب سنّتی و.... ما می توانیم تأثیرات و بازتاب های آن را در رویکردهای ذهنی، رفتاری، نوشتاری و واکنش های عمومی فردی یا جمعی ملاحظه کنیم. «هنجارهای...

افسانه­ها و قصّه­ها به­عنوان شاخه­ای از ادبیّات عامّه، پیوند خود را با تاریخ و دین حفظ کرده­اند و بستری مناسب برای بازآفرینی شخصیّت­های تاریخی و دینی­­ فراهم آورده­اند. این نوشتار مجموعه­ی چهار جلدی قصّه­های ایرانی را به شیوه­ی توصیفی- تحلیلی مطالعه نموده و به بررسی شخصیّت­های تاریخی-دینی به­کاررفته در این قصّه­ها پرداخته است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که این شخصیّت­ها در سی­ونه داستان از مج...

غیر از دو جامِ مشهورِ جمشید و کیخسرو با ویژگیِ گیتی­نمایی، بعضی شخصیّتهایِ داستانی و تاریخیِ دیگر نیز در متون و روایتهای ایرانی جام­های مخصوصی دارند. از آن جمله، کاووس، شهریارِ نامدارِ کیانی، در سنّتِ نقّالی صاحبِ جامِ جهان­بینِ معروف است. کید هندی به اسکندر جامی پیشکش می­کند که محتوایِ آن با نوشیدن کاسته نمی­شود و در بعضی منابع خاصیّتِ جهان­نمایی هم دارد. جام اسکندر/ سکندر/ سکندری در شعر فارسی ناظر بر این جام ...

میل به جاودانگی و نامیرایی و تلاش برای رهایی از مرگ یکی از مهم ترین دغدغه های فکری بشر در طول تاریخ بوده و سابقه ای به درازای عمر بشریت داشته که با مدارک تاریخی نیز قابل اثبات می باشد. انسان در مسیر یافتن راه حلّی برای جاودانگی و تحقّق رویای خویش، به داستان‏سرایی پرداخته و این آرزو را در قالب روایات و شخصیت های اسطوره ای و ملی و دینی متجلی کرده که در تمام فرهنگ‏ها و مذاهب؛ در آثار هنری و ادبی جلو...

یکی از موضوعات مهم و مناقشه برانگیز در تفسیر قرآن، شناسایی ذوالقرنین است. مفسران مسلمان از دیرباز در این باره به بحث پرداخته، و ویژگیهای مذکور در قرآن کریم برای ذوالقرنین را با چندین مصداق متمایز منطبق نموده اند. از جمله، گروهی ذوالقرنین را از پادشاهان قبیلۀ حِمْیَر در یمن، و سدی را نیز که بنایش در قرآن کریم به وی منسوب شده است، همان سدّ مشهور مأرب دانسته اند. گروهی نیز بر این باورند که ذوالقرنین ه...