یکی از اصلی‌ترین مباحث فلسفۀ دین بدون کمترین تردید، بحث اثبات‌پذیری گزاره‌های دینی است. در این بحث به امکان‌سنجی اثبات گزاره‌های دینی بر اساس بنیان‌های عقلی به‌گونه‌ای که ارضاکنندۀ حس حقیقت‌طلب انسان باشد، پرداخته می‌شود. دسته‌ای از مخالفان عقل‌گرایانی هستند که به‌نظر می‌رسد قصد دارند، بساط ایمان را به بهانه ارزش عقل جمع کنند و عده‌ای ایمان‌گرایانی که ایمان را فوق طور و مقام عقل می‌دانند و بخشی...

دکارت، به عنوان یکی از نمایندگان برجستۀ مبناگرایی سنتی، برای دستیابی به یقین، شک عام دستوری را نقطۀ آغاز قرار می‌دهد و بر اساس آن، در نخستین‌گام به وجود خود یقین می‌کند و از این طریق، معرفت به خدا و جهان را تبیین می‌کند. او در مسیر فکری خود تلاش می‌کند از اعتبار حواس که احتمال خطا دارند، بکاهد و ارزش بیشتری به شهود ذهنی دهد. دکارت وضوح و تمایز را ملاک حقیقت می‌داند و مصونیت از هر شک ممکن را معی...

یکی از دیدگاه های درون گرایانه در باب شرایط توجیه که در مقابل دیدگاه مبناگرایی عرض اندام کرده، دیدگاه اصالت همبستگی است. در این مقاله، دیدگاه یکی از معرفت شناسان معاصر، لورنس بنجور، مورد بررسی قرار می گیرد. بنجور به معرفت شناسی باورهای تجربی می پردازد و می کوشد تا با حفظ این دیدگاه که توجیه نه از باورهای پایه ی موجود در ساختار معرفتی شخص، بلکه از خلال کل مجموعه ی اعتقادی وی بیرون می آید، معرفت ...

وجود قضایای بدیهی و ارجاع قضایای نظری به آنها (= نظریه مبناگرایی) از جمله مباحث مهم معرفت‌شناسی عام است. در معرفت‌شناسیِ اخلاق نیز، به‌عنوان معرفت‌شناسیِ مقید یا مضاف، این پرسش مطرح است که آیا علم اخلاق از قضایای بدیهی برخوردار است؟ اگر پاسخ مثبت است وجه بداهت آنها چیست؟ و در ادامه، آیا علم اخلاق می‌تواند با این بدیهیات، قضایای نظری خود را اثبات کند و از علوم دیگر بی‌نیاز باشد؟ تحلیل درست این‌گون...

در این مقاله عقلانیت خداباوری را در سه اثر مهم پلانتینگا دنبال کرده‌ایم؛ سه اثری که نویسنده در آنها توانسته است ضمن پاسخ دادن به ایراد‌های منتقدان، دیدگاه خود را بیان کند. ما در این نوشتار سیر بحث پلانتینگا در این کتاب‌ها را دنبال کرده‌ و پس از تبیین دیدگاه وی، به نقد و بررسی آن پرداخته‌ایم. بر این اساس ابتدا به نقد و بررسی برهان تمثیلی وی پرداخته می‌شود و در ادامه بیان خواهد شد که در نقد‌های و...

این مقاله با روشی تحلیلی به بررسی شروط توجیه در باورهای تجربی می‌پردازد. در این مقاله، نشان می‌دهیم که نظریات انسجام‌گرایی و مبناگرایی در توجیه این باورها ناتمام‌اند. پس از بررسی این دیدگاه‌ها، نظریه‌ی جدیدی در توجیه این باورها ارائه خواهیم کرد. در این نظریه، کوشیده‌ایم تا کاستی‌های نظریات مختلف در توجیه این باورها را برطرف سازیم. این نظریه هرچند با پیش‌فرض درون‌گرایی این نظریات در توجیه برساخت...

مبناگرایی و انسجام‌گرایی اخلاقی رویکردهایی سنتی برای ساختار توجیه باور اخلاقی‌اند که هریک مشکلاتی دارند؛ ازاین‌رو، امروزه برخی فیلسوفان اخلاق مانند مارک تیمونز، زمینه‌گرایی ساختاری توجیه باور اخلاقی را نظریۀ مستقلی در عرض آن دیدگاه‌ها می‌دانند. هدف ما این است که نشان دهیم این رویکرد برای توجیه باور اخلاقی بسنده نیست؛ ازاین‌رو، ابتدا تفسیر توجیه و به‌تعبیر تیمونز، مسئولیت‌پذیری و تعهد را تحلیل و...

یکی از نظریه های متداول دربارة عقلانیت علم، عقلانیت به مثابة مبناگرایی است که بنابر آن، عقلانیت یک نظریة علمی و مبتنی بر داده های حسی است که آن نظریه بر آن اساس بنا شده است. اما داده های حسی قطعی و یقینی موضوعی است که مناقشات فراوانی را درپی داشته است. در این مقاله، با تمسک به آرای ویتگنشتاین درباب «یقین»، تلقی نوینی از یقینیات یک نظریۀ علمی ارائه می شود که، بنابر آن، هر نظریة علمی دارای دوگونه...

از آنجا که ادّعای معرفت بدون ارائة دلیل کافی و وافی بی وجه است، اساس معرفت شناسی معاصر بر این است که بنیان نظام معرفت بشری چیست، و نظام معرفتی بشر از کجا آغاز می شود و به کجا سر می سپارد. از نظر ویتگنشتاین متأخّر، توصیف عالم، بدون وجود تعدادی قضایای مبنایی و یقینی ناممکن است، امّا قطعیّت و یقینی بودن این قضایا به معنای مطابقت آن ها با واقع نیست بلکه به طرز نگرش افراد وابسته است. آنچه برای ما محرز و...