اگر چه از اولین بار از واژه ی «یوتوپیا» تامس مور نویسنده و فیلسوف انگلیسی استفاده کرده است ولی بشر از دیرباز در برابر ناکامی ها، بیدادگری ها، ناهمواری های زندگی سعی کرده بر بال اندیشه سوار شده طرح یک شهر آرمانی را تصویر کند. انگیزه ی او از بیان این شهر خیالی این بوده از که از دردها و رنج های خود بکاهد و معایب و محاسن جوامع را بازگو نماید در شاهنامه فردوسی نیز جلوه های از این شهر آرمانی دیده می ...

شاه اسماعیل که شاعر، هنردوست، بانی و حامی هنر بود هم آوا با دیگر شاعران، در اشعار خویش به صراحت خود را به نام شاهان فرهمند ایرانی همچون کیکاووس، جمشید، فریدون و حتی شاهان غیر ایرانی (اسکندر) می خواند و خود را اسکندر زمانه می نامد و این مضامین را در نگاره های مکتب تبریز صفوی نیز اجرایی می کند. این حرکت او نیز توسط شاه طهماسب ادامه پیدا می کند. به طوری که ما شاهد تکرار تمثال شاه طهماسب در هیئت هو...

همانطور که می دا نیم نسخه هایی که از خط و زبان پهلوی و اوستایی هم اکنون در دسترس ما می باشند همه رونویسی شده از روی نسخه های قدیمی تری هستند که تألیف اولیه ی آنها به دوران پیش از اسلام برمی گردد . بخشی از این دستنوشته های گرانبها به وسیله ی دستور کیخسرو جاماسپ آسا در سال 2535 ش. ه. به ایران آورده شد و چاپ عکسی آن ها ، به همت اساتیدی چون مرحوم ماهیار نوابی و آقای دکتر محمود طاووسی ، طی مجموعه ای...

شواهد زیادی در شاهنامه و متون دورۀ میانه وجود دارد که نشان می‌دهد گیو، پهلوان بزرگ شاهنامه سرشتی ایزدینه دارد و ریشه‌های او به عصر کهن هندوایرانی باز می‌گردد. ویو، ایزد باد، از خدایان ارتشتار هندوایرانی است که در فرهنگ ایرانی دو پاره شد و پارۀ نیک آن وایِ وه نام گرفت. در برخی از داستان‌های شاهنامه که گیو در آنها نقش اصلی دارد مانند آوردن کیخسرو از توران به ایران، تسخیر دژ بهمن و نبرد کاس‌رود نشا...

این جستار، به اختصار، جادوپزشکی را در شاهنامه بررسی می‌نماید، در مقدمه پیرامون جادو پزشکی و جادو درمانی شرحی می‌آید، سپس درمانگری‌های شگفت و جادویی در شاهنامه بررسی می‌شود، بیشترین درمانگری‌های شگفت انگیز در شاهنامه، مربوط به سیمرغ است، در قسمت اول مقاله، زادن رستم، گیاهان جادویی و نوشدارو، نقش موبدان در جادو کاری، درمانگری جادویی سیمرغ و مداوای رستم و رخش در نبرد رستم با اسفندیار مورد بحث قرار...

بخشی از ادبیات فارسی را روایاتی شکل داده که درون­مایه آنها متعلّق به ایران باستان است؛ امّا این داستان‌ها از اشارات و عناصرِ اعتقادیِ اسلامی و یـا سامی بـرکنار نمانده و حتّی بـه شاهنامه کـه حماسه ملّی ایرانیان انگاشته می­ شود راه یافته است؛ چنان­که در آن، اندیشه‌های گنوسی‌وار متعلّق به عرفای صدر مسیحیّت در رفتار کسانی چون ایرج  و کیخسرو ـ همچون شریر دانستنِ جهان و تنِ آدمی ـ دیده می‌شود. شاید این باورها ...

در این مقاله به بررسی عناصر اسطوره اعم از شخصیت‌‌ها، موجودات و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در غزلیات شمس داشته‌‌اند، پرداخته‌‌ایم. البته علاوه بر شخصیت‌‌ها و نمادهای اسطوره‌‌ای ملی، شخصیت‌‌های اسطوره‌‌ای دینی و عرفانی نیز که مولانا آن‌‌ها را در جهت بیان مفاهیم عرفانی آورده، مورد بررسی قرار گرفته‌‌اند. عناصر، موجودات و شخصیت‌‌های مورد بررسی در این مقاله عبارتند از رستم، زال، کیقباد، سهراب، ا...

موضوع «غزلیات شمس»، اﺛﺮﺟﺎودانه ﻣﻮﻻﻧـﺎ ﺟﻼل­اﻟﺪﻳﻦ ﻣﺤﻤﺪ بلخی، بیان مضامین عارفانه و عشق آسمانی است. مولانا در خلال این غزلیات ناب، از نمادهای اسطوره­ای نیز برای تبیین مضامین عرفانی و سایر مفاهیم شعری استفاده کرده است. در این مقاله به بررسی عناصر اسطوره اعم از شخصیت­ها، موجودات و نمادهایی که صبغه و نمودی عرفانی در «غزلیات شمس» داشته­اند، پرداخته­ایم. عناصر، موجودات و شخصیت­های مور...

یشگویی از دیرباز بخشی از زندگی بشر بوده است. جام از جمله ابزارهایی بود که افزون بر زینت‌بخشی مجالس و کاربردهای آیینی، در پیشگویی نیز به کار می‌رفت، از این روست که در ادبیات از «جام جم» و «جام کیخسرو» یاد شده است. این پژوهش مبنی بر شیوة کتابخانه‌ای و به ترتیب قدمت به منابعی از جمله ایران باستان، فارسی میانه، تاریخ‌های اسلامی، ادبیات، فرهنگ‌ها، آثار مستشرقان و محققان معاصر ایرانی استناد یافته است...

یکی از منظومه های پهلوانی تا امروز ناشناخته ادب حماسی ایران، زرّین قبانامه است که سَراینده ای ناشناس آن را احتمالاً در عصر صفویه به نظم کشیده است. این منظومه 23533 بیت دارد. زمان داستان آن روزگار شهریاری کیخسرو در ایران مقارن با پیامبری حضرت سلیمان (ع) است. موضوع اثر با آمدن فرستادۀ سلیمان(ع) که زرّین قبا نام دارد و بعدها دانسته می شود نوادۀ رستم است، آغاز می شود و در آن روایات گوناگون به شیوۀ داست...