اصطلاح «انسان کامل» برای اولین بار توسط محیی الدین بن عربی (560-638ق) به کار رفته است. در آموزه های عرفانی ابن عربی، اندیشه انسان کامل از جایگاه فخیمی برخوردار است. پس از ایشان، دو عارف نامی دیگر، عزیزالدین نسفی (م: حدود 700ق) و عبدالکریم بن ابراهیم گیلانی – جیلی - (767-832ق) هر یک کتابی را با عنوان «انسان کامل» به رشته تحریر در آوردند و به شرح و بیان دیدگاه های ابن عربی پرداختند. انسان کامل در...

یکی از بزرگ‌ترین قصیده سرایان قرن ششم هجری که همگان به عظمت مقامش در شاعری و بلندی مرتبه اش در سخنوری مقرّ و معترفند، خاقانی شروانی است. وی به خوبی توانست در پرتو نبوغ و همّت خود و نیز در سایه تعالیم ارزنده قرآن و حدیث، در علوم ادب و لغت و دیگر علوم و فنون به درجة کمال برسد و در شعر داراى نیرویى خلّاقه گردد. قصیده سرایی در عصر وی به سبب قریحه سرشار و اندیشه مضمون پرور او بود که به درجه ممتاز...

پیوند حوزۀ ادبی شیراز و تأثیر عظمت اندیشه و تفکر سخنوران این سرزمین بر ادبیات فارسی فرارود از روزگاری نمود پیدا می کند که در این دو منطقه زمینۀ به کمال رسیدن ادبیات فارسی فراهم شده است. نخستین بحث این مقاله، تأثیر سخن سعدی و حافظ در سخنوران هم عهد خود در فرارود است. اطلاعات موجود در منابع مختلف نشان دهندۀ پیوند سعدی با سیف فرغانی، و حافظ با کمال خجندی است. البته، روابط ادبی این دو حوزه بعد از ظ...

وجود آثار مؤلفان خجندی تبار در گوشه و کنار پاکستان خود دلیلی محکم بر روابط فرهنگی دیرینه و دادوستد علمی در گذشته های دورودراز است. در این مقاله چهار مؤلف یا شاعر خجندی تبار به ترتیب زمانی برگزیده شده و آثار خطی آن ها که در کتابخانه های مختلف پاکستان وجود دارد، معرفی شده است. این چهار مؤلف عبدالجبار خجندی، کمال الدین مسعود خجندی، علاء الدین احمد خجندی برهانی و نظام الدین محمد خجندی هستند که در م...

بررسی تقابل های دوگانه در آثار هنری و ادبی توجه برخی زبان شناسان، اسطوره شناسان، روایت شناسان و نشانه شناسان معاصر را به خود جلب کرده است. آن ها بر این عقیده اند که از این منظر به درک و دریافت بهتری از آثار ادبی می توان دست یافت. در این پژوهش با نگاهی دیگر به اشعار خواجه شمس الدین محمد حافظ، به بررسی تقابل های دوگانه یا زوج های متقابل ـ به عنوان یکی از عناصر محوری اشعار اوـ خواهیم پرداخت و چنان...

کمال الدین اسماعیل اصفهانی از شاعران و قصیده سرایان معروف اواخر قرن ششم و نیمه اول قرن هفتم هجری است، وی در آوردن معانی دقیق مهارت دارد به همین دلیل ناقدان سخن به او لقب خلاق المعانی داده اند. در این تحقیق، با مراجعه به تذکره ها و کتاب های تاریخ ادبیات سعی شده به شرح احوال و اوضاع زمانه و سبک شاعر پرداخته شود و همچنین با مراجعه به فرهنگ لغات و اصطلاحات و کتب علوم بلاغی و دیگر منابع کتابخانه ای،...

«جلال الدّین سعدالله تبریزی» متخلّص و ملقّب به «حافظ سعد» از شعرای نیمه نخست قرن نهم هجری است که در عهد تیموریان گورکانی می زیسته و از مریدان «قاسم انوار» بوده است. او در انواع قالب های شعری مانند قصیده، غزل، قطعه، رباعی، مستزاد و مخمّس، مثنوی و نیز در سرودن معمّا طبع آزمایی کرده است. اشعار وی به سبک عراقی است و بخش عمده دیوان وی غزل است. او بسیاری از اشعار خود را از شعرای متقدّم و معاصرش چون حافظ ...

شناخت زوایای پنهان آثار هنری خصوصا دیوان‏های شعری از طریق مطالعه در چگونگی شکل‏گیری آن‏ها امکان‏پذیر است. بررسی و تحلیل سبک‏شناختی شعر کمال‏الدین اسماعیل اصفهانی ضمن این‏که شگردهای هنری، زبانی و پیام‏های فکری این شاعر فحل را آشکار می‏کند، می‏تواند به کشف بخشی از حقایق مربوط به تاریخ و فرهنگ ایران منجر شود. در این تحقیق به مطالعه امتیازات سبکی شعر کمال‏الدین اسماعیل اصفهانی توجه شده و مسائل زبان...

نعت حضرت رسول اکرم(ص) از زمان ظهور اسلام، هم فصل مشترک مذهبی– ادبی فرقه‌های مختلف دین اسلام است و هم فتح‌الباب دیوان‌های اغلب شاعران عربی و فارسی است. در بلاغت فارسی و عربی، نعت، زیرگونة مدح معرفی شده است. خاقانی شروانی یکی از شاعران مداح زبان فارسی‌ است که در دیوان خود و به‌ویژه در قصایدش، نعتیّه‌های فراوانی در قالب مدح سروده است. این پژوهش می‌کوشد به روش تحلیلی- توصیفی در قلمرو قصاید خاقانی، ر...

دیرینگی نسخه­های خطی و خطاهایی که در یافتن صاحبان آثار رخ می­دهد باعث می­شود که بعضی از تألیفات و کتاب­ها به نام مؤلفان دیگر به خطا و اشتباه به ثبت برسد. شباهت نام کمال­الدین مسعود خجندی متوفی 803 هـ.ق. و ضیاء­الدین محمود بن جلال­الدین مسعود خجندی متوفی 622 هـ.ق. سبب گردیده است که در مواردی آثار این دو شاعر گران‌قدر فارسی به نام یکدیگر به ثبت برسد. این پژوهش بر آن است تا به خطای صورت گرفته در ا...