به موازات گسترش دامنة علوم، ذهن تخصص گرای انسان متفکر، اقبال بیشتری به تخصصیتر شدن موضوع کتابها و مدارک علمی ، نشان داده است. انسان محقق همواره می کوشد در برخورد با مجهولات، بدون اتلاف وقت و گسسته شدن رشته تحقیقات و افکارش، در کوتاهترین زمان ممکن، به پاسخی مطمئن دست یابد. در برخورد با تألیفات و منابع گرانقدر تاریخی، که نفس استناد به آن کتب و استفاده از آنها موضوعیت دارد، راهی جز تهیة کتب کلید ...

گونه‌شناسی منابع تاریخی در قرآن کریم[1] علی بیات* سید روح‌الله پرهیزکاری** چکیده به میزان تنوع و تعدد منابع و آثار تاریخی به جای مانده از رویدادهای گذشتۀ تاریخی، امکان بازشناسی رویدادها و نیز تبیین تغییرات و تحولات آنها فراهم می‌‌آید. به طورکلی منابع تاریخی بر مبنای تولید در سیر زمانی تاریخ حیات بشری به ترتیب به پنج نوع: باستان‌شناسی، تصویری ـ ترسیمی، شفاهی، اسناد (به معنای خاص) و کتابی تقسیم م...

چکیده: مقدمه و هدف: طب همواره از موضوعات مورد توجه همه جوامع بشری بوده، در تاریخ اسلام نیز موضوعات و مسائل طبی نیز مورد اقبال مسلمانان بوده، به طوریکه عده ای به نگارش و جمع‌آوری روایات طبی با روش‌های مختلف پرداختند. مطالعه حاضر با هدف تبیین فراوانی، سیرتطور و چگونگی نگارش کتب طبی منتسب به ائمه(ع)، علل و عوامل آن در طول تاریخ دوران‌های مختلف حدیثی انجام شده است. روش بررسی: این پژوهش...

در کتاب الکافی روایتی صحیح ­السند مبنی بر ذلت­پذیری امام سجاد (ع) در مقابل یزید نقل شده است. این کُرنش به حدی است که امام خود را تسلیم یزید کرده و اقرار به بندگی او نموده است. در تاریخ یعقوبی این اقرار اضطراری به صورت شدیدتر، در مقابل مسلم بن عقبه بیان شده است، به حدی که امام کیفیت بندگی­شان را خود مشخص می­کند. این حدیث تاریخی گرچه صحیح السند است، اما برای ارزیابی حدیث به دلیل متقن دیگری نیاز اس...

یکی از گنجینه‌های متون فارسی، کتب تاریخی است. این آثار، میراث گران بهای نیاکان ماست. متون تاریخی علاوه بر آگاهی‌هایی که در زمینة تاریخ و وقایع گذشته به ما می‌دهند، شیوه‌های نثر نویسی و ویژگی‌های زبانی متون را در ادوار پیشین به ما می‌نمایند. تاریخی مسعود نیک پی کتابی است از قرن 8 هجری قمری که دربارة تاریخ حیات بشر از ابتدای خلقت آدم تا پایان دورة چنگیزخان تدوین شده است. نسخة خطی این کتاب در دست ...

قرآن کریم، این معجزة جاودانة الهی و یگانه کتاب ممتاز عالم وجود، از دیرباز همواره مورد اهتمام و در کانون تفکّر و توجّه صاحبان دانش و فرهنگ از مسلمانان و غیرمسلمانان بوده است. حاصل و ثمرة این نگاه ها و اندیشه ورزی ها، میراث بزرگی از آثار گرانسنگ علمی است که در قالب مکتوبات تفسیری، علوم قرآنی و بالأخص ترجمه های گوناگون ارزنده، به ساحت فرهنگ دینی و اسلامی عرضه شده است. یکی از این ترجمه ها که نقطة عطف...

چکیده مقالة زیر نقد ترجمة فارسی کتابی دربارة جامعه شناسی معرفت است. نویسنده معتقد است که در ترجمة بسیاری از متون علوم اجتماعی از زبان های دیگر به فارسی، متن اصلی به نحوی تحریف شده به زبان فارسی منتقل می شود و این فرایند بسیار مهم ـ یعنی انتقال معرفت ـ با سهل انگاری انجام می گیرد. نویسنده از دو نوع ترجمة نامطلوب سخن می گوید: ترجمة مقلوب و ترجمة فجیع. در برخی ترجمه های فارسیِ متونِ علوم اجتماعی، مع...

ترجمه متون دینی به­ دلیل ویژگی­های خاص این متون، مبانی نظری ویژه­ای به­ همراه دارد. این متون به دو دستة وحیانی و غیر وحیانی تقسیم می­شوند که حساسیت هر یک در گذر از ترجمه با دیگری متفاوت است. کتاب نهج‌البلاغه از متون دینی غیر وحیانی اسلامی است. از ترجمه­های بنام آن یکی اثر سید جعفر شهیدی و دیگری اثر محمد دشتی است که سبک ترجمة هر یک از آن­ها با دیگری تفاوت دارد. نتایج بررسی مقایسه­ای موردی این دو...

سیر تاریخی نگارش کتب »وجوه و نظائر« مورد بررسی قرار گرفته است. دانش وجوه و نظائر یا چند معنایی واژگان قرآنی، از جمله انواع علوم قرآنی است که از سده های نخستین هجری مورد توجه و عنایت ویژه مفسّران پژوهان بوده و در این میان آثار بسیار برجای مانده است. این نگاشته ها گاه به صورت بخشی از تفاسیر یا کتب علوم قرآنی و یا به صورت تألیفات جدا گانه تدوین یافته است. علاوه بر نقش شگرفی که در فهم و تفسیر قرآن د...

قاضی صاعد اندلسی دانشمند و مورخ قرن پنجم هجری در کتاب نامدار خود، التعریف بطبقات الامم، رویکردی خاص به مقولة علم دارد که بر پایة آن می توان این کتاب را در ردة کتب تاریخ علم قرار داد. در این مقاله با معیارهای امروزینِ تاریخ نگاری جایگاه این کتاب در دو حوزة تاریخی و علمی به طور مستقل و با هم بررسی می شود.