کتیبۀ فرمان کوروش تاکنون اساس پژوهش­های فراوان قرار گرفته، ولی به نقش خدای نبوی بین­النهرینی در این کتیبه از منظر اسطوره­شناختی عنایت چندانی نشده است. کتیبۀ فرمان کوروش آسیب­هایی دیده و نبو و مردوک تنها خدایانی هستند که نامشان در این نوشته باقی مانده است. خدای نبو، صاحب خویشکاری توکل بر خط، کتابت، خرد، محافظت از کاتبان و تا حدی شادی­بخشی، گاه وزیر و گاه فرزند مردوک انگاشته می­شد. هدف نگارنده در...

خط و نظام نوشتاری به‌کار‌رفته در متون فارسی میانۀ زرتشتی یا همان خط پهلوی به دلیل نواقص و مشکلات بسیاری که داشته، چه در زمان رواج و کاربردش در نگارش آثار و متون فارسی میانه و چه در حال حاضر که این متون مورد بررسی و پژوهش قرار می‌گیرند، همواره باعث بدفهمی‌ها و قرائت‌های اشتباه فراوان شده است. این ابهامات خط و عدم درک کامل و دقیق متن باعث شده تا مؤلّفان و کاتبان گذشته و پژوهندگان کنونی گاه جهت رفع...

با این که تاکنون کوشش های بسیاری برای ویرایش شاهنامه و پیراستن آن از دست بُردهای کاتبان بعدی انجام یافته است، به نظر می رسد که هنوز تا رسیدن به سخن اصلی فردوسی و اعتماد قاطع به ویرایش های موجود، راه درازی در پیش باشد. یکی از کوشش های گران سنگِ سال های اخیر ویرایش دکتر جلال خالقی مطلق است. این نوشتار با دقیق شدن در دست نویس ها و به کمک قرینه ها و منابع تکمیلی، بیت هایی از این ویرایش را زیر ذره بین...

آیا داستانهای حماسی- پهلوانی منثور در تاریخ ادبیّات فارسی، جریان ادبی مستقل و توانمندی بوده است؟ آیا همه آثار این حوزه دارای الگوی مشترکی از بن مایه ها هستند که قرن ها مورد تقلید راویان و کاتبان بوده است؟ آیا شاهنامه فردوسی در سیر تاریخی و تکوین این گونه ادبی تأثیرگذار بوده است؟ نگارندگان در پی پاسخ بدین پرسش ها مراحل ذیل را پیموده اند: الف) نخست، به بازخوانی چندباره چهار نمونه اثر از این جریان ...

نسخه‌های خطی در واقع سرمایه فرهنگی و گنجینة تاریخ تمدن هر جامعه‌ای است و بی‌مدد شناخت آن‌ها نمی‌توان از آرا، عقاید و به طور کلی تاریخ فرهنگ گذشتگان شناختی حاصل کرد. بدیهی است این آثار مکتوب در هر زبانی و در میان هر جامعه‌ و نسلی نمی‌تواند از خطر دیگرگونی به دور بماند. علل تصرف و تغییر در صورت و معنای نگاشته‌ها جنبه‌های گوناگونی دارد. از جمله این علل سهو و تساهل کاتبان و نسّاخ در کتابت نسخه‌های خ...

از میان آثار سنایی، مثنویِ حدیقةالحقیقه و شریعةالطّریقه اهمیت دارد و از دیر باز مورد توجّه سخنوران سده­های گوناگون قرار گرفته ­است. در این مثنوی انبوهی از آگاهی­های اجتماعی و فرهنگی و مذهبی با زبانی هنری و دارای گسترة واژگانیِ بسیار بیان شده­ و این در نتیجه متنی را فراهم آورده ­است که دریافتنش گاه به آسانی و برای همه ­کس ممکن نیست. با این ­همه، شماری از دشواری­های این کتاب مربوط به پیچیدگیِ سخن سنای...

چکیده رفتار سیاسی نخبگان فرهنگی به لحاظ تأثیر و الگو سازی در جریان ها ی تاریخی حائز اهمیت فراوان است. با توجه به اینکه دوره اموی هم زمان با شکل گیری نحله ها و گروه های مختلف فرقه ای و سیاسی است، نخبگان فرهنگی با عملکرد خود به صورت مستقیم یا غیر مستقیم هدایت این گروه ها و در حقیقت جامعه را بر عهده داشتند. قابل ذکر است که نوع رفتار سیاسی نخبگان فرهنگی با حاکمیت سیاسی اموی با توجه به سه عامل عل...

حمزه­ نامه یکی از بلندترین قصه­ های عامیانه ­ی فارسی است که سابقه­ ی آن به قرن هفتم هجری باز می­ گردد. این قصه به عنوان روایتی که متن آن جزء طومارهای پرطرفدار در سده­ های متمادی بوده­، به شکل شفاهی تا قرن دهم هجری حفظ و در عصر صفوی توسط کاتبان و نگارندگان مکتوب شده­ است؛ از این رو، این قصه از قابلیت­ های کلامی ـ زبانی فراوانی بهره­ مند است که گفتگو در آن جلوه­ ی ویژه­ای دارد. پردازنده با تکیه ب...

با تکیه بر جامعیّت قرآن و ارتباط تفسیری بین آیات آن و احاطه کامل عترت بر معارف قرآن، شیوه تفسیر قرآن به قرآن در سیره تفسیری معصومان(ع) مورد مطالعه قرار گرفته است.  پیامبر به کنش تفسیر آیات قرآن به صورت متقابل اشاره داشت. در سخنان اهل بیت(ع) نیز برای تفسیر قرآن به قرآن چهار اصل مهم شناخته شده است که عبارتند از: جامعیت و مرجعیت قرآن، بهره گیری دانش های جنبی قرآن، شناخت ظاهر و باطن قرآن و نگرش سیست...

تذکره ای که اینجا معرفی میشود،‹‹ اخبار الاخیار فی اسرار الابرار›› تالیف شیخ عبدالحق محدث دهلوی است که در سال 1001 هجری قمری کامل شده است ومولف درباره ی اثر خود چنین میگوید:در این صحیفه ی شریفه که مجموعه ای است ازعجایب اخبار وآثار وغرایب حقایق و اسرار از ابتدای زمان خواجه ی بزرگ معین الحق والشرع والدین تا منتهای الف عاشره که تاریخ کتابت این کلمات متین است ،آنچه ازاحوالاولیا واصفیا وعرفا ومشایخ و...