تاریخ بیهقی یکی از شاهکارهای گران‌قدر نثر فارسی است که به دلیل دارا بودن ارزش‌های ادبی و تاریخی، آشنایی با آن برای هر پارسی زبان تحصیل کرده لازم و ضروری است. نثر تاریخ بیهقی از غنی‌ترین و جذّاب‌ترین نثرهای موجود در تاریخ ادبیّات ایران است. بیهقی از جمله نویسندگانی است که در کاربرد واژگان پارسی، هنر خود را به‌خوبی نشان داده است.مسألة اصلی این جستار، بررسی لغات واصطلاحات پارسی نژاد در تاریخ بیهقی ا...

تاکنون یک شیوه نامه ساده روان برای بررسی (و یا پذیرفتن زبانهای باستانی) به عنوان یک زمینه سودمند در واژه گزینیِ زبان فارسی نداشته ایم. با این تحقیق که بررسیِ روش هایِ کاربرد عناصر باستانی و میانه زبانهای ایرانی در واژه گزینی فارسی است، روشهای واژه سازی از دوران باستانِ زبان فارسی تا فارسی کنونی آورده و بررسی می شوند. شیوه پژوهش، توصیفی ـ تحلیلی و شیوه گردآوری داده ها کتابخانه ای است. هدف از واژه گز...

موبدان زرتشتی از دوران باستان به هنگام اجرای بسیاری از نیایش ها و مراسم دینی، شاخه هایی از گیاهان را به نام برسم به عنوان نماد و نماینده ایزد موکل بر گیاهان (اَمرداد) به دست می گرفته اند. با وجود نقش بسیار مهم برسم در آیین های زرتشتی، تاکنون پژوهش مستقل و جامعی در این رابطه به انجام نرسیده است. این پژوهش می کوشد تا افزون بر متونی که تنها نام برسم در آنها ذکر شده، تنها متن مرجع آیین ها و سنت های ...

زبان سکایی (ختنی)، در مقایسه با دیگر زبان‌های ایرانی (اوستایی، فارسی باستان، پهلوی، و ...)، بسیار کمتر مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته؛ به‌ویژه آنکه در زمینۀ مطالعات این زبان، مبحث ضمیر همواره در حاشیۀ مباحث اسم و صفت بوده و بدین سان مهجور مانده است. پژوهش حاضر مبتنی است بر مقولۀ ضمیر در زبان ختنی، شامل اقسام ضمیر و جدول‌های مربوط بدان، حالت‌ها و ویژگی‌های صرفی آن، و مقایسۀ آنها با ضمیر‌های زبان...

یشت ها بخشی از ادبیات اوستایی را تشکیل می دهد. پانزدهمین یشت اوستا، رام یشت نام دارد که یشتی است در ستایش ایزد ویو که یکی از ایزدان کهن قوم هند و ایرانی است و آن را همان ایزد باد می شمارند. بخشی از این یشت از یشت های کهن است. مضمون این یشت مطالب بسیار کهن اساطیری است از جمله اسطوره گرشاسب و پهلوانی او.کرده (بخش) نخست این یشت از پیچیدگی های واژگانی و نحوی خاصی برخوردار است و مطالبی اساطیری مربوط...

زبان، تاریخ و دین به هم وابسته اند . شناخت یک ملت بدون آگاهی و شناخت از زبان و دین آن ملت ممکن نیست . در این رساله به دو بخش ازاوستا به نامهای ماه یشت و ماه نیایش در حوزه زبان پرداخته شده است . اسطوره ایزد ماه که به حوزه دین وابسته است نیز بررسی شده است. پس از ذکر پیشگفتاری در باب زبانهای ایرانی باستان، از جمله اوستا، هر کدام از دو متن اوستایی در دو فصل جداگانه ، آوانویسی و به فارسی نو برگرداند...

در آیین مزد یسنا ایزدان و فرشتگان نگهبان آسمان و زمین و هرآن چه نیک ونغز و از آفریدگان پاک مزدا به شمار می آید، سمت ردی یا سروری دارند. در اکثر آثار دینی زرتشتی و متون پهلوی نیز رد به معنای پیشوای دینی زرتشتی و رهبر روحانی به کار رفته است. در شاهنامه فردوسی هم رد از لغات پرکاربردی است که فرهنگ نویسان برای آن معانی مختلفی چون دانا، خردمند، دلیر و پهلوان را ذکر کرده اند؛ اما نکته مهمی که اکثر شار...

متون فارسی میانه مانوی و پهلوی اشکانی ترفانی نه تنها از نظر محتوا بلکه از جهت ادبی اهمیت فراوان دارند. این سرودها که برای هدفهای دینی سروده شده است فصیح و شیوا و زبان آن غنی است. نثر متون مانوی به زبان فارسی میانه و پارتی ثقیل و بسیار ساده است. در برابر، آثار منظوم مانوی از ارزش والاتری برخوردارند. از آنجا که ادبیات مانوی خصوصاً سرودها بخش مهمی از ادبیات ایران باستان را شامل می شود و تاکنون نیز ...