آسیب‌شناسی معرفت دینی ـ به‌معنای شناخت آفاتی که به درک و باور دینی زیان می‌رساند ـ از بحث‌های نوپایی است که البته می‌توان برخی نمودهای آن را از لابه‌لای آثار پیشینیان نیز استخراج نمود. علامه طباطبایی در قامت یک متفکر دینی با غور در منابع اسلام، ضمن شناخت آسیب‌های معرفت دینی، به مقابله با آنها پرداخته و از این رهگذر، شیوه‌های متفاوتی برای فهم صحیح دین ارائه نموده است. نوشتار حاضر ضمن برشمردن مهم...

عقل، شأنی از شئون آدمی است که از طریق آن، هم کسب معرفت و هم عمل می‌کند. ایمان، تصدیقی قلبی به خداوند عالم است که علاوه بر آنکه چشم‌انداز جدیدی از عالم و آدم فراهم می‌آورد، انسان را به اطمینان و آرامشی درونی سوق می‌دهد. اما دو سؤال پیش می‌آید، اینکه دو عنصر عقل و ایمان چه رابطه‌ای با هم دارند؟ و آیا اعتماد به یکی از این دو ما را از دستیابی به دیگری بی‌نیاز می‌کند؟ نوشتار حاضر، به بررسی این مسئله...

ربط و نسبت دین با انگارۀ عقلانیت، دلمشغولی مستمر دینداران ژرف نگر بوده است. عرصۀ دین پژوهی مواجه با پرسش های جدید در این زمینه است. اندیشمندان اسلامی نیز از این قاعده مستثنی نبوده‫اند و آشنایی مسلمانان با الزامات عصر جدید زمینۀ شروع پرسش های جدید در نسبت بین دینداری و عقلانیت است. چون در تجربۀ انسان غربی نیز، مواجهه با چنین مسئله‫ای را می‫توان یافت، بهره گیری از الگوهای پاسخگویی به این پرسش می‫...

آسیب‌شناسی معرفت دینی ـ به‌معنای شناخت آفاتی که به درک و باور دینی زیان می‌رساند ـ از بحث‌های نوپایی است که البته می‌توان برخی نمودهای آن را از لابه‌لای آثار پیشینیان نیز استخراج نمود. علامه طباطبایی در قامت یک متفکر دینی با غور در منابع اسلام، ضمن شناخت آسیب‌های معرفت دینی، به مقابله با آنها پرداخته و از این رهگذر، شیوه‌های متفاوتی برای فهم صحیح دین ارائه نموده است. نوشتار حاضر ضمن برشمردن مهم...

یکی از مهم‌ترین مباحث مورد توجه دین‌پژوهان، موضوع گستره کارکرد عقل و ارتباط آن با وحی است. استفاده ابزاری از عقل برای شناخت گزاره‏های وحیانی امری مورد اتفاق است. امّا کاربست مستقل عقل به عنوان منبع، در صدور حکم شرعی و به کرسی داوری نشاندن این گوهر خداداد، مورد اختلاف واقع شده است. از این رو، با عنایت به جدایی‌ناپذیر و سازواری قرآن کریم و سنّت شریف در فرایند فهم دین و ارتباط‌سنجی آن با عقل، این نو...

تبیین امکان و تحقق خدمات دین به اخلاق از مباحث ضروری در حوزه ارتباط اخلاق و دین بوده که می‏تواند مقدمات بهتری برای فهم دقیق‏تر از رابطه دین و اخلاق فراهم کند. در این مقاله سعی شده با تبیین دین و اخلاق و تمایزات آن دو در سنت اسلامی، خدمات صورت گرفته از جانب دین به اخلاق بررسی شود. در اثبات خدمات دین به اخلاق سعی بر آن بوده از روایات و سنت اخلاقی اسلام استفاده شود. در آخر نیز خدمات دین به اخلاق ب...

وجه تسمیه و محوری‌ترین بنیاد مورد ادعای شکل‌گیری سلفیه، توجه ویژه به موقعیت، مرجعیت علمی و فهم «سلف» می‌باشد. عواملی چون نزدیک‌تر بودن به زمان رسول خدا(ص)، عدالت و فضیلت سلف، مهم‌ترین وجوه حجیت فهم سلف در نگاه سلفیه را شکل می‌دهند. سلفیه در توجیه اتخاذ این وجوه برای سلف، تلاش کرده‌اند دیدگاه خود را به آیات، روایات و اجماع مستند نمایند؛ درحالی‌که مستندات منقول و حکم روشن عقل، هیچ اطلاقی در حجیت ...

علامه طباطبایی (1281- 1360 ش) اولین متفکر دوران معاصر است که به بحث های معرفت شناسی پرداخته است. او در کتاب اصول فلسفه و روش رئالیسم به شبهات مکاتب سوفسطایی، شکاکیت، و تجربه گرایی افراطی در عدم اعتماد به عقل در دریافت حقیقت پاسخ داده است و فلسفه اسلامی را نظام رئالیستی مبتنی بر عقل گرایی معرفی می کند. وی هم چنین به نقش بی بدیل عقل در فهم حقایق دینی توجه دارد و نکات مهمی را در این باره متذکر می ...

تبیین امکان و تحقق خدمات دین به اخلاق از مباحث ضروری در حوزه ارتباط اخلاق و دین بوده که می‏تواند مقدمات بهتری برای فهم دقیق‏تر از رابطه دین و اخلاق فراهم کند. در این مقاله سعی شده با تبیین دین و اخلاق و تمایزات آن دو در سنت اسلامی، خدمات صورت گرفته از جانب دین به اخلاق بررسی شود. در اثبات خدمات دین به اخلاق سعی بر آن بوده از روایات و سنت اخلاقی اسلام استفاده شود. در آخر نیز خدمات دین به اخلاق ب...

ملامحسن فیض کاشانی متکلم شیعی و فیلسوف نام آشنای قرن یازدهم عصر صفوی، در آثار متعدد کلامی و فلسفی اش به تبیین و اثبات الهیات به معنای أخصّ یعنی توحید و عدل و نبوت و امامت و معاد پرداخته است. به جهت ضرورت استدلالی بودن و متیقن بودن معارف اصلی دین و معتبر نبودن تقلید و ظنّ، مرحوم فیض در آثارش درصدد مبرهن کردن اصول بنیادین عقائد بر آمد.وی معتقد است عقل به تنهایی توان تحصیل اصول معارف را دارد و طریق ...