سقوط اتحاد جماهیر شوروی از مهمترین وقایع قرن بیستم بوده است و اثرات آن در ابعاد سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیک چه در سطح منطقه و چه در سطح بین المللی هنوز محسوس است. این مقاله با ارایه ی رویکردی مقایسه ای تحلیلی سعی در شناخت علل فروپاشی اتحاد شوروی و نیز مقایسه ی آن با سقوط سایر امپراتوری های قرن بیستم را دارد. نگارنده با بررسی دیدگاه سیاستمداران اتحاد شوروی مانند ولادیمیر پوتین، میخائیل گورباچف ...

منطق مکالمه، نظریه محوری میخائیل باختین است که در سه ساحت در متن قابل تحقق است. یکی از این ساحت‌ها مکالمه متن با مخاطب است. در این مقاله ضمن توضیح مختصر نظریه مکالمه‌گرایی و مفهوم چندآوایی، به مکالمه متن با مخاطب پرداخته می­شود. هر متنی پیش از خلق مخاطبانی مفروض و پس از خلق مخاطبانی در سطوح مختلف دارد. مخاطبان متن گروهی هستند از مخاطب مستقیم مؤلف تا هر خواننده­ای که متن را می­خواند. این ویژگی د...

مفهوم گروتسک که در ابتدای سدۀ شانزدهم به نقّاشی‌های عتیقۀ موردپسند عامّه در ایتالیا محدود می‌شد، با ورود به موضوع بحث زیبایی‌شناسان قرن هیجده و تداعی آن با کاریکاتور، گسترش معنایی یافت و در کنار جنبه‌های ترسناک و منزجرکننده به عنصرهای مضحکه و خارق‌العاده گرایش پیدا کرد. ساختارگرایانی همچون میخائیل باختین، فیلیپ تامسون و ولفگانگ کایزر با پژوهش در حیطۀ گروتسک هریک از منظری متفاوت، ویژگی‌های آن را ب...

نمایشنامة سر فرود آورد تا پیروز شود یا اشتباهات یک شب را می‌توان نقطة اعتلای زندگی ادبی الیور گلدسمیث دانست. ارجاعات متعدد به رخدادها و آثار ادبی قرن هجدهم انگلستان، بر غنای نمایشنامه افزوده و گواه حضور معانی عمیق در پس مکالمات زندة شخصیت‌هاست. در این نوشتار، معانی ادبی و اجتماعی این نمایشنامه بررسی می­شود. برای نیل به این هدف، مفاهیم کارناوال، گفت‌وگوگرایی و کرونوتوپ میخائیل باختین به­کار گرفت...

     «حیاط‌خلوت» نوشتۀ فرهاد حسن‌زاده، یکی از رمان­های برگزیدۀ جشنوارۀ ادب پایداری است. این رمان از جمله آثار متفاوت در حوزۀ ادبیّات پایداری به شمار می‌رود. نگرش انتقادی به تبعات جنگ و حذف ارزش‌های برآمده از این واقعة سیاسی، اجتماعی، رمان مذکور را به اثری قابل تأمّل از منظر حوزۀ انسان­شناسی و جامعه‌شناسی ادبیّات بدل می­کند. از سوی دیگر، تجربۀ مبتنی بر زیست جهان نویسنده در زبان و اجتماع پس از جنگ، ...

میخائیل باختین از برجسته‌ترین اندیش‌مندان و نظریه‌پردازان نقد ادبی است که گامی نو در این عرصه نهاد. از مهم‌ترین مؤلفه‌های قابل توجه، از دیدگاه وی، مفاهیمی چون منطق گفتگویی، چندصدایی و رویکرد کارناوالی است. از این میان چندصدایی که از مفاهیم جامع است، به چندین زیرمجموعه تقسیم می‌گردد که عبارتند از: هم‌گرایی، واگرایی، جدل و کارناوال. در این پژوهش داستان "سنگ صبور" صادق چوبک، که از ماندگارترین آثار...

سقوط اتحاد جماهیر شوروی از مهمترین وقایع قرن بیستم بوده است و اثرات آن در ابعاد سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیک چه در سطح منطقه و چه در سطح بین المللی هنوز محسوس است. این مقاله با ارایه ی رویکردی مقایسه ای تحلیلی سعی در شناخت علل فروپاشی اتحاد شوروی و نیز مقایسه ی آن با سقوط سایر امپراتوری های قرن بیستم را دارد. نگارنده با بررسی دیدگاه سیاستمداران اتحاد شوروی مانند ولادیمیر پوتین، میخائیل گورباچف و...

خلق نمایشنامه سر فرود آورد تا پیروز شود (1771)، که یکی از بزرگترین کمدی های رفتار در نیمه دوم قرن هجدهم به شمار می رود؛ آوازه و اعتبار الیور گلدسمیث را به اوج خود رساند. بسیاری از منتقدین بر این باورند که گلدسمیث با نوشتن این نمایشنامه به تقابل با کمدی احساساتی زمانه ی خویش می پردازد. سر فرود آورد تا پیروز شود، به عنوان اثری با محتوایی فراتر از عصر خود، سطوح معنایی دیگری را ارائه می دهد که نظام...

مفهوم «دیگری» به وسیلۀ میخائیل باختین به حوزۀ ادبیات و نظریه‌های ادبی وارد شد. باختین در میان انواع ادبی، تنها نوع ادبی رمان آن هم رمان‌های داستایفسکی را واجد شرایط گفت‌وگویی و حضور «دیگری» می‌پنداشت. بر همین اساس، باختین ژانر حماسی و تراژیک را همچون رمان‌های تولستوی فاقد خصلت مکالمه‌ای می‌داند. او معتقد است بنیاد آثار حماسی بر پایۀ حذف و طرد دیگری استوارست. در مقالۀ حاضر کوشیدیم با رویکردی سلب...

می‌توان رمان تهران، شهر بی‌آسمان را یکی از مهم‌ترین رمان‌های اجتماعی- سیاسی دانست که از جهات مختلف می‌تواند مورد بررسی قرار بگیرد. یکی از رویکردها، نظریۀ چندآوایی باختین است که دربارۀ شاخص‌های گفت‌وگو و چندصدایی در یک اثر بحث می‌کند. میخائیل باختین یکی از بزرگ‌ترین منتقدان و نظریه‌پردازان روسی است که در نظریۀ «منطق مکالمه»، خوانش گفت‌وگویی در ژانر رمان را مطرح می‌کند. در پژوهش پیش-رو، ضمن معرفی...