قرن چهارم هجری، به علت ظهور فقها و متکلمین بزرگ شیعی و نیز روی کار آمدن دولتهای شیعی چند و هم کاهش اقتدار خلافت عباسی – بزرگترین حامی جهان تسنن – یکی از ادوار درخشان و مشعشع تاریخ تشیع به شمار می رود. قبل از این عصر، مذهب تسنن، بر جهان اسلام غلبیت داشت. اما در قرن چهارم با پیدایش دولتهای شیعی: آل بویه، مصر، حمدانیان زیدیه یمن، علویان طبرستان و. .. جریان به سود مذهب تشیع ورق خورد که بر اثر آن نف...

چکیده: آیات 26-11 سوره ی نور، به ماجرای افک اختصاص دارد. در این ماجرا یکی از همسران پیامبر(ص)، به وسیله ی گروهی متهم به زنا شد؛ ولی با نزول آیات افک، برائت ظاهری وی از طرف خداوند اعلام گردید. از نظر مفسران اهل سنت و عده ای از مفسران شیعی، آن زن، عایشه بوده و از نظر گروه دیگری از مفسران شیعی، آن زن، ماریه بوده است. با دقت در ظاهرآیات و بررسی مستندات هر دو گروه، مشخص شد که شأن نزول مربوط به عایش...

جبایی یکی از بزرگترین مفسران و نظریه پردازان معتزلی در قرن سوم است. آرای وی همواره مورد استفاده و استناد مفسران دیگر بوده است. نظریه های جبایی قرن ها محل بحث علمای شیعی و حتی اهل سنت بوده اند. شیخ طوسی در مسیر دفاع از عقاید شیعه در تبیان موارد متعددی از آرای معتزلیان را نقل و گاه نقد کرده است. سید بن طاووس، نوادۀ شیخ طوسی، نیز در سعدالسعود مجادلات بسیاری با مفسران معتزلی دارد. از آن جاکه شیخ طو...

خدای متعال در آیاتی از جمله آیه 54 نساء، نعمت‌هایی را که از روی فضل به آل‌ابراهیم× عطا نموده، یادآور می‌شود. خدا در آیه یادشده بیان می‌دارد که کتاب، حکمت و ملک عظیمی را به آل‌ابراهیم عطا نموده است. مفسران فریقین معانی یا مصادیق متعددی را برای ملک عظیم ذکر نموده‌اند که در برخی از این معانی با یکدیگر اختلاف‌نظر دارند. روایات فریقین نیز معانی متعددی را برای ملک عظیم بیان کرده‌اند که در این رابطه ر...

نگرشی تاریخی–تحلیلی به سیر پیدایش و تطوّر تفسیر قرآن نشان دهندۀ گوناگونی رهیافت های تفسیری با ویژگی های مختلف مفسران است؛ به گونه ای که ظهور پیوستة مفسران و ارائة تفاسیر جدید، فهم آیاتی از قرآن را به پدیده ای متغیر تبدیل کرده است. پرسش در خور تأمل این است که منشأ اختلاف برداشت ها در فرآیند فهم قرآن چیست؟! به این پرسش پاسخ های گوناگونی داده شده است. این پاسخ ها عمدتاً با نص قرآن یا شخصیت مفسران ار...

بررسی تأثیر شهید ثالث در گسترش فرهنگ شیعی در هندوستان سلیمان حیدری* محمدعلی رنجبر** چکیده قاضی سید نور الله مرعشی شوشتری (شهید ثالث) از علمای شهیر سده دهم و یازدهم هجری در شوشتر زاده شد (956 ق) و پس از بهره‌گیری از عالمان آن روزگار و پدرش سید شریف‌الدین، برای کامل کردن تحصیلاتش به مشهد رفت و بر اثر آشوب‌های عصر شاه اسماعیل دوم، به هند کوچید. او بر اثر تسلطش بر علوم مذهبی و مکاتب فقه اهل تسنن، ب...

سعید ابن مسیب از تابعانی است که حضور چشمگیری در اسناد احادیث بویژه روایات اهل تسنن دارد. هویت دوگانۀ مذهبی او، بزنگاه اختلاف بر پذیرش یا عدم پذیرش روایات او می باشد. از این رو، این نوشتار با تمرکز بر هویت شناسی مذهبی ابن مسیب، دلایل و شواهد دال بر مذهب او را گردآوری کرده است و با روش جرح و تعدیل رجالی بدین نتیجه رسیده است که او رسما مذهب اهل تسنن را پذیرفته است. اگر چه دشمنی ناصبی گونه ای با مذ...

با نگرشی جامع بر مباحث مطرح شده پیرامون امامت، خلافت و ولایت در متون کلامی شیعه و اهل تسنن در قرن سه و چهار به این نتیجه می رسیم که این مفاهیم در میان این دو فرقه بسیار متفاوت می باشد. اگر چه هر دو فرقه قائل به یکسانی مفهوم امامت، خلافت و ولایت هستند، با این حال شیعیان امامت را یک مقام و منصب کاملاً الهی می دانند که پس از نبیبه جانشینی او رهبری دینی و دنیوی مردم را بر عهده دارد لذا اطاعتش همچون ...

در قرآن کریم از راههای متعددی برای هدایت بشر استفاده شده که داستانهای قرآنی یکی از آن روشهاست. می توان گفت حجم قصص در قرآن بیش از1500 آیه یعنی تقریباً یک چهارم کل آیات قرآن است که با مباحث اعتقادی قرآن به خصوص بحث آخرت (که حدوداً 1500 آیه مربوط به معاد وجود دارد) برابری می کند. این مطلب بیانگر اهمیت موضوع قصص در قرآن کریم است. در میان قصص قرآن، داستانهای انبیاء از جلوه ای ویژه برخوردار است. هدف ...