ماتریدیه از فرق کلامی جهان اسلام است که تا دوران معاصر در میان پیروان مکتب فقهی حنفی پیروان بسیار دارد. پایه‌گذار این فرقۀ کلامی، ابومنصور محمد بن محمد ماتریدی (د ح 333ق)، صاحب آثار متعددی از جمله تفسیر تأویلات اهل السنة است. وی در این تفسیر با کاربرد معتدل ادلۀ عقلی و نقلی مبانی مکتب کلامی خود را در تقابل با مکتب اشاعره و نیز معتزلیان تثبیت می‌کند. نگرشهای کلامی او به مباحثی همچون لزوم عقلی شن...

کرامات اولیا یکی از مهم‌ترین مسائل مورد بحث در مجادلات دینی- کلامی متکلمان و اندیشمندان مسلمان از قرون نخستین اسلامی تا کنون بوده است. کرامت، در مفهوم عام و وسیع کلمه به معنای امکان وقوع خوارق عادات به دست غیر نبی (ولیّ صاحب ولایت) است. از این منظر کرامت و معجزه (خرق عادت به دست نبی) در خارق­العاده بودن مشترک­اند، اما از نظر فاعل متمایز­ند؛ فاعلِ یکی ولی و فاعل دیگری نبی است. اما آن‌چه درباره مفه...

 تفسیر تبیان یکی از تفاسیر شیعی در قرن پنجم هجری است که با رویکرد کلامی به نگارش آمده است. از نشانه های آشکار آن، کوشش شیخ طوسی برای تحکیم مبانی نظری شیعه در این تفسیر است. تقدم نسبی دانش کلام بر سایر علوم در عصر شیخ طوسی و منازعات کلامی، همچنین مرجعیت و احاطه علمی شخصیت هایی نظیر شیخ مفید، سید مرتضی و خود شیخ در این رشته، در سمت و سو دادن به این تفسیر بی تأثیر نبوده است. طرح دیدگاه های نسبتا ف...

تاویل قرآن ، نگرش ها و رویکردهای متعددی داشته است. افراد و گروههای دست اندرکار تاویل به دو گروه عمده تقسیم می شوند : متن گرایان ، همانند اهل حدیث ، اشعریان ، معتزلیان ، و ... براین باورند که مراد خداوند از کاربرد واژه ها و کلمات ، در برابر معانی آن ، یک چیز بیشتر نیست و آن مراد و مقصود را می توان از لابلای الفاظ و کلمات دریافت . در مقابل این گروه ، افراد معنی گرا با استناد به احادیث فراوان ، بر...

دیوان سالاری توسعه اقطاع ایجاد نهادهای آموزشی گسترده و وسعت قلمرو-از ماورالنهر تا حوزه مدیترانه –دوره ی سلجوقیان را نسبت به دوره های قبلی متمایز کرده است. با شروع حکومت سلجوقیان زمینه های افول خردورزی در این دوره فراهم شد. این دوره نسبت به دوره های پیشین نظیر دوره ی سامانیان و دوره ی آل بویه دیگر از ظهور نخبگان متعدد در زمینه های مختلف علمی که برآیندی از شعور اجتماعی بالا بودند خبری نبود ساختار...

مباحث مربوط به امامت در تاریخ تشیع بسیار مهم هستند و ادله مربوط به آن یک سیر تطوری را طی کرده اند و در این تحقیق نیز این مساله بررسی شد و مشخص گشت که یکی از عواملی که در تطور تاریخی امامت و ادله مربوط به آن تاثیر زیادی داشت ، دگرگونی شرایط سیاسی بود و عامل دیگر نیز مقتضیات زمانی و طرح شبهات از سوی فرق اسلامی بود که متکلمان شیعه امامیه به آنها در هر دوره پاسخ می دادند و با مناظراتی که این متکلما...

یکی از مهم ترین مباحث مطرح شده در اندیشه اسلامی نحوه ی آفرینش جهان است. برخی از مستشرقان بر آنند که مسلمانانِ سده های نخست در این مسئله بینش روشنی نداشتند و آنان نظریه ی خلق از عدم را از طریق ترجمه از منابع خارج از جهان اسلام اخذ نموده اند؛ زیرا در قرآن داوری روشنی در این باره نشده است. به رغم این مدعا نظریه ی آفرینش از عدم اولین بار در خود قرآن با به کار گیری واژه هایی چون، خلق، ابداع و فطر مطر...

فکر فلسفی با سرشار کردن روح آدمی به جهان بیرون روی می آورد تا هم اندرون آدمی را بی نیاز سازد و هم جهان برون را بسازد. فلسفه در دوره های آغازین ادبیات فارسی به صورت ستایش عقل و خرد نمودی چشم گیر داشته، و سامانیان در این راه قدم های اساسی را برداشته اند. در دوره ی محمود غزنوی و پس از او فلسفه مورد بی مهری قرار می گیرد و فیلسوفان از دربار کنار گذاشته می-شوند و سرکوب فکر فلسفی به صورت آزار و کشتار ...

با نگرشی جامع بر مباحث مطرح شده پیرامون امامت، خلافت و ولایت در متون کلامی شیعه و اهل تسنن در قرن سه و چهار به این نتیجه می رسیم که این مفاهیم در میان این دو فرقه بسیار متفاوت می باشد. اگر چه هر دو فرقه قائل به یکسانی مفهوم امامت، خلافت و ولایت هستند، با این حال شیعیان امامت را یک مقام و منصب کاملاً الهی می دانند که پس از نبیبه جانشینی او رهبری دینی و دنیوی مردم را بر عهده دارد لذا اطاعتش همچون ...

چکیده : امت اسلام پس از پیامبر اکرم 6 ، با گذشت اندک زمانی به فرقه ها و گروه های زیادی منشعب شده و هر گروه نیز دارای افکار و اندیشه های خاصی گردیدند و دانشمندانی در میان خود پرورش دادند. اگر چه همه این فرقه ها اصول توحید ، نبوت و معاد را پذیرفتند؛ لیکن در برخی از مسائل کلامی مانند مساله جبر و اختیار چند دسته شدند و هر گروه راهی و مسلکی را برگزیدند و گاهی در مسایلِ اختلافی کار را به جایی رساند...