فعالیت اسماعیلیان در اصفهان، از قرن سوم هجری آغاز شد. اطلاعات مربوط به این فعالیت‏ها تا نیمه‏ی دوم قرن پنجم، تاریک و مبهم است. در این قرون احمد بن حسین، معروف به دندان و ابوحاتم رازی، در منابع مرتبط با اسماعیلیان این شهر معرفی شده‏اند. اوج فعالیت‏های اسماعیلیان در اصفهان در عهد سلجوقیان است. دو داعی نام‏دار این دوران، عبدالملک بن عطاش و فرزندش احمد، رهبری اسماعیلیان را در اختیار داشتند. در دورا...

تحفة الملوک، از علی بن ابی‌حفص بن فقیه محمود اصفهانی، رساله‌ای در آداب ملوک است که در قرن ششم یا اوایل قرن هفتم تألیف شده است. این رساله در سال 1382ش، با تصحیح علی‌اکبر احمدی دارانی، به طبع رسیده است. در این مقاله، ما به بعضی از وجوه اهمیّت این کتاب، از جمله اشتمال آن بر بعضی ابیات رودکی و ابوشکور بلخی اشاره کرده‌ایم و برخی عبارات و ابیاتی که مفاد آنها را می‌توان پیشینه‌ای برای سخنانی ا...

داود بن علی بن خلف، پایه‌گذار مکتب ظاهرگرایی و نفی قیاس در سده سوم تاریخ زندگی مسلمانان است. این فقیه نام‌آور و نو‌آور که خیلی‌زود در جهان اسلام، آوازه یافت و پیروانی برای خود دست و پا کرد، از منطقه عمومی اصفهان و به طور خاص، از شهر کاشان برخاست. درنگ در فراز و نشیب‌های زندگی این دانشمند جنجالی عصر خود ـ بی‌گمان ـ می‌تواند برای آنان که تاریخ دانش فقه و نمودارهای دگرگونی‌ها و پوست‌اندازی‌های آن ...

چکیده «سنگ قبر مفرّج بن حسین بن فلیته حسنی در قبرستان ابوطالب»، «تاریخ تجدید بنای مسجد خَیف در سال 1015ق. توسط سلطان احمد عثمانی»، «سنگ نوشتة تجدید بنای مسجد خَیف در سال 674 ق. توسط علی بن عمر رسولی»، «تعمیر حجر اسماعیل در سال 1073 توسط محمد خان عثمانی»، «یک متن ادبی در وصف حاجی و اعمال حج از قرن 12ق.»، «چاووش نامه‌ای برای جمع آوری حجّاج و تشویق مردم برای سفر حج»،  «دو اعلانیه برا...

نوادر الحکمه، اثر محمّد بن احمد بن یحیی اشعری یکی از مهم­ترین منابع اصیل روایی و از مآخذ کتاب­های چهارگانه شیعه است. دانشمندان شیعه این کتاب را به نیکویی ستوده اند، جز آن که محمّد بن حسن بن ولید، محدث نقّاد قرن سوم، بر پاره‏‏ای از راویان آن خرده گرفته و روایات مؤلف نوادر الحکمه از این راویان را استثنا نموده و در خور روایت و نقل ندانسته است. نجاشی، سیاهه این راویان را در فهرست خود فراهم آورده است. ...

ابوجعفر محمّد بن عیسی بن عبید، از راویان و اصحاب امام رضا، امام جواد، امام هادی، امام حسن عسکری(علیهم السلام) است. قدمای از رجالیون و بزرگان این فن در شخصیت رجالی محمد بن عیسی بن عبید اختلاف نظر دارند. پس از نقد و بررسی این نتیجه حاصل است که مقتضی برای وثاقت محمد بن عیسی بن عبید هم چون روایت فضل بن شاذان و توثیق وی توسط نجاشی و اصحاب امامیه، وجود دارد و تنها چیزی که به عنوان مانع برای وثاقت محمد...

در سدۀ سوم هجری برخی راویان حدیث از سوی احمد بن محمد بن عیسی اشعری از شهر قم اخراج شدند. از آنجا که بیشتر اخراج شدگان متهم به غلو بودند، دلیل اخراج ایشان، غلو و انحراف عقیده دانسته شده است و با یک تعمیم کلی اظهار می‌شود که قمی‌ها راویان را به کوچک‌ترین شائبه غلو از شهر اخراج کرده‌ و در حقیقت به حذف کلی آنان حکم می‌کردند، ولی به نظر می‌رسد که دلایل اخراج این افراد، تنها انحراف در عقیده نبوده است...