فرقه ی کرامیه یکی از فرقه های مهم و تاثیرگذار در سده ی سوم ق در خراسان بوده است. این طریقه که از جهت باورهای بنیادیش بسیار به حنفیه نزدیک است، تاثیر بسزایی در آموزش و گسترش اسلام در ایران و کشورهای دیگر از جمله هند و شام و بیت المقدس داشته است. پژوهش های متعددی در قالب مقاله در خصوص ماهیت، خاستگاه و نوع تعامل این فرقه انجام گرفته است. اما به بُعد صوفیانه کرامیه به رغم اهمیت آن، توجه چندانی نشده ...

کتاب رسائل الحکمه، جایگاه ویژه ای در فرقه باطنی گرای دروزیه دارد. این کتاب، مهم ترین و معتبرترین متن دینی در دسترس از این فرقه است که توسط سه تن از مهم ترین شخصیتهای بنیان گذار فرقه و در سالهای نخست دعوت به رشته تحریر درآمده است. حتی باور برخی محققان دروزی مذهب به وقوع تحریف در آن، نیز چیزی از درجه وثاقت آن نکاسته است. به دلیل همین قدمت و اعتبار است که تمامی محققان حوزه دروزیه، به استناد این کت...

حمله متفقین به ایران در شهریور 1320 منجر به سقوط رضاشاه و عفو عمومی زندانیان سیاسی و آغازگر فعالیت آزاد سیاسی و حزبی در ایران شد. بخشی از گروه 53نفر، همراه با چند تن از کمونیست های قدیمی و چهره های ملی، حزبی ضد فاشیستی به نام حزب توده ایران را در هفتم مهر 1320 تأسیس کردند. حزب خیلی سریع رشد کرد و در سال دوم تأسیس خود، نمایندگانی را به مجلس چهاردهم فرستاد. اما با تأیید درخواست امتیاز نفت شمال تو...

ذکری‌ها فرقه مذهبی باطنی‌گرایی‌اند که در بلوچستان پاکستان آشکارا و در بلوچستان ایران پنهانی می‌زیَند. به‌رغم اینکه باورهای آنان همانند فرقه‌های باطنی است، از صوفیه نیز بسیار تأثیر پذیرفته‌اند؛ چنان‌که عقایدشان را آمیزه‌ای از اعتقادات متصوفه، اسماعیلیه و مهدویت تشیع و فرهنگ و آداب و سنت‌های محلی می‌توان دانست. آنان بر پایه آمیزش عقاید باطنی، فلسفه وحدت وجود، تأویل قرآن و غیبت حضرت مهدی(عج) و عقای...

آیا ایمان و اسلام کار دل است و یا کار اندام آدمی؟ پاسخ به این پرسش از قرن چهارم تا امروز چنین است که اسلام هم به نیت بستگی دارد و هم به عمل. اما در سه قرن اول هنوز این پرسش، پاسخی روشن نیافته بود، وعیدیان یا بیم دهندگان می گفتند اسلام هیچ ربطی به نیت دل ندارد هر کس آداب و رسوم و مقررات را به مورد اجرا نهد مسلمان است و آن کس که در گوشه ای از آن سهل انگاری ورزد کافر مطلق است و خونش هدر می باشد. ا...

عرفان اسلامی از آغاز تا کنون گرایش های فکری متعدّدی در خود داشته است و بر همان اساس طریقت ها و فرقه های مختلفی در آن پا به عرصه وجود گذاشته اند. یکی ازاین فرقه ها، طریقه ی چشتیه در شبه قاره است که پیروان فراوانی در شهرهای مهم آن از جمله پنجاب، هانسِی و دهلی داشت و از تشکیلات رسمی و نظام خانقاهی ویژه ای برخوردار بود.  از معروفترین خانقاه های چشتیه در قرن هفتم، خانقاه شیخ فرید الدین گنج شکر معروف ب...

ﻧﻘﺶ آﻓﺮینی سیاسی و ﻓﻜﺮی امامیه و زﻳﺪﻳﻪ، دو فرقه اﺛﺮﮔﺬار شیعی، در برخی زﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺎرز و اﻧﻜﺎرﻧﺎﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ. از اﻳﻦ رو، ﺿﺮوری اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ واﻛﺎوی ﻣﻨﺎﺳﺒﺎت اﻳﻦ دو فرقه ممتاز شیعی، ﺿﻤﻦ ﺑﺮرسی ﺑﺮﻫﻪای از تاریخ فکری امامیه، ﺑﻪ ﻧﻘﺎط واﮔﺮایی آنها در آﻣﻮزهﻫﺎی ﻛﻼمی و دادوستد میراث حدیثی آنان دﺳﺖ یابیم. این ﻣﻘﺎﻟﻪ، در پی ﭘﺎﺳﺦ ﺑﻪ اﻳﻦ ﭘﺮﺳﺶ‌ها اﺳﺖ ﻛﻪ این دو فرقه مهم شیعه، در ﻣﺤﺪوده زﻣﺎنی غیبت ﺻﻐﺮی ﺗﺎ پایان قرن ششم ﻫ در ﭼ...

سماع به‌عنوان بارزترین مشخصه صوفیگری مرکب است از موسیقی و رقص و ذکر با آدابی ویژه که به اهتمام موافقان و علی­رغم نظر مخالفان آن،‌ از سده سوم هجری آغاز و تاکنون به حیات خود ادامه داده است. این آیین مانند تمامی آیین­های اعتقادی دارای ظاهر و باطنی است که راه یافتن به باطن آن به‌آسانی امکان­پذیر نیست. پس از مولانا، این آیین به همت فرزندان و نوادگان او نظام­مند شده است و برخلاف گذشته که سماع مختص صو...

رمزپردازی یا نمادگرایی یکی از قدیمی ترین روش های بیان مفاهیم است. نماد گرایی در طی زمان ها و قرون تکامل یافته و در تفکرات و رویاهای نژادهای مختلف جا گرفته است و در فراسوی مرزهای ارتباطی قرار دارد. نماد اندیشه را برمی انگیزد و انسان را به گستره تفکر بدون گفتار رهنمون می سازد. در نمادگرایی عین و ذهن دارای همگونی و پویایی از پیش انگاشته ای است؛ برخلاف علامت(sign)، که یک نشان قراردادی است و عین و ذ...

چکیده: ایالت خراسان در طی قرون4و5 هجری دارای فرق وجنبش های مذهبی و فرقه ای زیادی بود که هر کدام در گوشه ای از این سرزمین ،نفوذ بسزایی داشتند. شهرهای طوس، سرخس، ابیورد و اسفراین اغلب شافعی مذهب بودند و در نیشابور، مرو، مرورود و هرات غلبه با حنفیان بود، کرامیان در هرات، غرچستان، مرو و حتّی در نیشابور، طرفداران زیادی داشتند. معتزله هم در نیشابور جمعیّتی بودند و شیعیان دوازده امامی (و تا حدَی اسماع...