چکیده یکی از مشخصات هر پارادایم علمی، موضع آن در قبال چیستی پدیده های اجتماعی و به تعبیر دقیق تر، ماهیت شناسی و هستی شناسی امور اجتماعی به مثابة یکی از پیش فرض های بنیادین علوم انسانی است. در این نوشتار، ضمن بازخوانی پاسخ سه پارادایم عمده در علوم انسانی به این پرسش، به پاسخ «پارادایم اجتهادی دانش دینی» (پادّ) پرداخته، آن را تحلیل و تبیین و ویژگی های آن در پرتو پارادایم های رقیب بیان می کنیم. ا...

زبان دین از موضوعات مهم پژوهشی در فلسفه دین به شمار می آید که یکی از محورهای اساسی آن مسئله شناختاری بودن زبان دین است. مروری بر مهم ترین رویکردهای زبان دینی معاصر در غرب، بررسی زمینه های فکری ـ دینی پیدایش این دیدگاه ها، تأمل در این که آیا همین دیدگاه ها بر متون دینی اسلامی (قرآن و سنت معصوم) نیز قابل انطباق است یا نه؟ مورد اهتمام این مقاله است.

پیدایی گرایش‏های نقلی و عقلی در میان مسلمانان ناشی از توجه خاص هرکدام به برخی از آیات بود که این آیات، برخی مؤید عقل هستند و بعضی مؤید تعبد. این اختلاف نگرش به قرآن، سبب شکل‏گیری دو مکتب معتزله و اشاعره در اهل سنت و دو گرایش اصولیون (عقل‏گرایان) و اخباریان (نقل‏گرایان) در شیعه شد که خود زمینه بسیاری از منازعات مذهبی، اجتماعی و حتی سیاسی را فراهم ساخت. فرآیند تطور نگرش عقل‏ گرا در مذهب امامیه ا...

چکیده­ای از سخنرانی ارائه شده در سلسله نشست­های علمی برگزار شده به میزبانی فصلنامه علوم سیاسی با عنوان وضعیت نظریه­های سیاسی در ایران در نمایشگاه بین المللی کتاب تهران در اردیبهشت 1384.

این مقاله درصدد است تا ضمن فراهم آوردن خطوط اصلی شعبه نسبتاً تازه‌یاب تاریخ‌نگاری زنان و قراردادن آن در سیر کلّی تاریخ‌نگاری مدرن، به این پرسش پاسخ‌ گوید که چرا، علیرغم گذشت دو قرن از پیدایش تاریخ‌نگاری پوزیتیویستی فون رانکه و پیدایش شعب مهمی، نظیر تاریخ‌نگاری فرهنگی و اجتماعی، تاریخ‌نگاری زنان عمر کوتاهی کمتر از نیم قرن دارد. برای پاسخ به این پرسش، نخست به تبیین سه رویکرد مهم تاریخ‌نگاری مربوط ...

چکیده بعد از جنگ جهانی دوم آمریکا به عنوان یک کشور بسته ظهور کرد. مکانیزاسیون های عظیم و کارکردهای جدید تکنولوژی مدرن جایی برای آزادی و تنهایی انسانها باقی نگذاشت و این به عنوان ایدئولوژی حاکم در نظر گرفته می شد که به راحتی و به صورت کلی مردم و محیطشان را کنترل میکرد. تجربه ی سلاحهای هسته ای خاستگاههایی نو از ترور به وجود آورد و آنها مردم را متقاعد کردند که انسانها توسط این سلاحها از بین خواهن...

کوهن و فایرابند از فیلسوفان علمی هستند که در بسیاری از جهات، دیدگاه‌های نزدیک و بعضاً مشترکی دارند. این دو فیلسوف به عقلانیتی آفاقی و جهان‌شمول باور ندارند؛ از این رو در عرف ادبیات فلسفی، دیدگاه‌های آنان را نسبی‌گرایانه تلقی می‌کنند. هر دو، از فیلسوفان نیمة دوم قرن بیستم هستند و واکنشی به جریان‌های پوزیتیویستی و نگتیویستی محسوب می‌شوند. این اندازه، شباهت و نزدیکی، این پرسش را در ذهن برمی‌انگیزد ...

یکی از راه های بومی سازی علوم در حوزه ی علوم انسانی بازشناسی ظرفیت های علمی و فکری در متون برجای مانده از متفکّران و صاحب نظران ایرانی و اسلامی در سده های گذشته است. بازشناسی و احیای متون کهن در حوزه های مختلف علمی در آشنایی نسل متفکر و بالنده ی جدید با میراث علمی برجای مانده از اندیشمندان گذشته نقش انکارناپذیری دارد. این مقاله با همین انگیزه و به منظور بازشناسی یکی از حوزه های اصیل تأمّلات سیاسی...

در این نوشته ضمن معرفی اجمالی پوزیتیویسم، آرای شریعتی پیرامون مؤلفه‌های فکری پوزیتیویست‌ها را شرح می‌‌دهیم؛ در بخش اول اشتراکات فکری شریعتی و پوزیتیویسم بررسی می‌شود که شامل روش علم، آفاقیت علوم طبیعی، دقت و اعتبار علوم طبیعی و اتکای به آن، به‌کاربردن روش علوم طبیعی در علوم انسانی، و تفکیک بین مرحلة شناخت و ارزیابی است. در بخش دوم اختلافات فکری شریعتی و پوزیتیویسم شرح داده می‌شود که شامل تأثیر ...

سیبرنتیک بهعنوان علمی فرارشتهای و برخوردار از اصول و مفاهیم حوزههای مختلف علمفی، در بطن خود دارای اصولی ثابت و مشخص است. در مقاله حاضر، پس از نگاه به این علم از دو رویکفرد معرفت شناختی حاکم بر سیبرنتیک، یعنی دیدگاه پوزیتیویستی و دیدگاه هرمنوتیک، سعی خواهد شد تا این اصول و مفاهیم اصلی آن، مورد بررسی قرار گیرند. همچنین، پس از طرح نظریه اطلاعات و مفهوم اطلاعات در آن، نگاهی کوتاه به نظریه کوانتفوم ...