جستار حاضر، دربارۀ یکی از مباحث تفسیری و علوم قرآنی و قرینه های درون متنی به نام «سیاق»  است، پیشینۀ کاربرد سیاق در تفاسیر، به ابتدای قرن دوم (ه. ق) برمی گردد. این مقاله در پی بررسی نقش سیاق درکشف مدلول های آیات، چیستی و جایگاه آن، گونه ها، چرایی و گستره شناسی سیاق، براساس دیدگاه های علامه جوادی آملی است و نمودهایی را از کاربرد آن درتفاسیر، به ویژه تفسیر تسنیم نشان می دهد. فزونی کاربرد سیاق در ...

زندگانی پس از مرگ از جمله ابهاماتی است که همواره ذهن بشر متفکر را به خود مشغول کرده است. البته سخنان و گفته هایی که از طریق ائمه معصومین (ع) به ما رسیده و یا در قرآن آمده، تاحدی این ابهامات را برطرف می سازد. بهشت و جهنم نیز گوشه ای از این ابهامات است که قسمت اعظم فهم آن به روایات و آیات قرآن باز می گردد. و عقل تا حد بسیار اندکی قادر به فهم آن می باشد. وجود بهشت و جهنم، چگونگی خلقت آنها، اوصاف...

چکیده : بحث وحدت وجود از دیرباز مسئله ی روح وروان بشر بوده است.در این میان متفکران واندیشمندان وعرفا وانبیاء واولیاء هر قومی به فرا خور درک آن قوم وبنا بر مصالح اجتماعی عصرشان اسراری را بیان نموده اند . این بحث در میان جوامع مختلف با بازخوردهای متفاوتی همراه بوده است.در این جستار ابتدا واژه وجود و سپس واژه وحدت و سپس تعریف فلسفی عرفانی وحدت وجود از دیدگاه عرفا وفلاسفه بیان شده است. باجهش علمی ...

منظومهٔ «دفتر دل »، یکی از آثار علامه حسن حسن زاده آملی )در قرن معاصر(، حاوی اصولحقایق حکمی و عرفانی است. محور مطالب این دفتر، شرح اطوار وجودیِ دل و تقلّباتانسان عارف و تطورات کریمهٔ «بسم الله الرحمن الرحیم » است که در نوزده باب و نوزده موضوعبه عدد حروف آن است. علامه معتقد است که: «قرآن و عرفان و برهان از یکدیگر جداییندارند و روایات، مرتبهٔ نازلهٔ قرآن اند و نسبت قرآن کریم به ...

برهان صدّیقین که بر پایهٴ امکان ماهوی و استحالهٴ دور و تسلسل شکل گرفته بود، پس از مرحوم بوعلی، در مکتب حکمت متعالیه شکوفا شد و در آثار فلسفی و کلامی اثر فراوانی گذاشت. گرچه حکیم سبزواری، تقریر صدرای شیرازی را خالی از اشکال نمی دیدند، اما نوآوری مرحوم علامه طباطبایی و حضرت آیة الله جوادی آملی در برهان مذکور ، جایگاه این تقریر را در میان براهین اثبات وجود خدا مشخّص می سازد؛ چرا که برهان صدّیقین محک...

قرآن کریم در آیات متعدد عصمت نبی اکرم (ص) را بیان کرده است. با وجود این آیات موهم عتاب و توبیخ نسبت به پیامبر با عصمت ایشان ناسازگار می نماید. از نظر متکلمان اسلامی عصمت امری پذیرفته شده است اما در باب حدود آن نظریه های مختلفی طرح شده است. علامه سید حیدر آملی عارف شیعی قرن هشتم و شارح آثار ابن عربی با تطبیق نظریه انسان کامل بر نبی اکرم (ص)، گستره عصمت ایشان را فراتر از تلقی متکلمان می داند. او ...

نظریۀ تطابق کتاب تکوین و تدوین، نظریۀ ریشه‏داری در تاریخ فلسفه و عرفان اسلامی است. این نظریۀ بنیادین، نتایج کاربردی مهمی ازجمله تعیین قلمرو معارف قرآن در فلسفۀ دین دارد. در این مقاله، پس از بررسی مفاهیم بنیادین این نظریه، ارکان تحقق کتاب، نظیر علت فاعلی (کاتب) ، علت غایی (هدف کتابت) ، ابزار کتابت (قلم) و جایگاه ظهور مکتوبات (لوح) را در تطابق کتاب تکوین با تدوین، واکاوی خواهیم کرد. سپس با تحلیل ...

رواج و اهمیت یافتن «برهان تجربهٴ دینی» در بحث «براهین اثبات وجود خدا» امری جدید و عمدتاً مربوط به فلسفهٴ دین مسیحی در نیمهٴ دوم قرن بیستم و متأثر از شرایط معرفتی و پیشینهٴ فرهنگی مغرب زمین است. این مقاله می کوشد با اشاره به بستر تاریخی طرح این نوع برهان در غرب، دیدگاه اسلامی را در خصوص آن، به ویژه با استناد به آرای علامه جوادی آملی، عرضه و ارزیابی کند. اعتماد و تأکید اندیشمندان مسلمان بر برهان ه...

این نوشتار بر آن است که مواضع کلامی شیعه مانع شکل‏گیری و رشد افراطی‏گری و خشونت‏گرایی و ترویج تروریسم شده و زمینه‏ها و بسترهای لازم سوءاستفاده افراطیون برای توسعه دامنه اهل کفر و مفهوم جهاد به سمت مسلمین و اقدامات جنایی و تروریستی را سد می‏کند. بررسی‏های این پژوهش نشان می‏دهد مواضع کلامی شیعه به‏دلیل پیروی از معارف اهل بیت و تثبیت رویکرد عقل‏گرایی و به‏ویژه با ظهور جریان اصلاح‏گرا در دوره معاصر...

نوع بشر در طول تاریخ پیوسته با موضوعاتی رو به رو بوده است که بر فرایند حیات تاثیر بسزایی داشته و زندگی اش را جهت و معنا بخشیده است. بدون تردید از اهمّ این موضوعات پدیده مرگ و پایان حیات است، پدیده ای که هیچ انسانی را از آن گریزی نیست و آرزوی جاودانگی همواره در طول تاریخ اندیشه انسان را درگیرکرده است. در این نوشتار سعی برآن است تا دیدگاه متفکران و ژرف اندیشان ادیان و مکاتب مختلف از جمله دو فیلسو...