ایجادیات شفاهی مردم سمرقند در هر دور و زمان مورد استفاده بوده و منبع مهم سرچشمه ادبی شاعران و نویسندگان، عالمان، فرهنگ شناسان و مخصوصاً ایجادکاران واقعی قرار گرفته است. شهر سمرقند و روستا ها و نواحی پیرامون آن از نیمۀ دوم قرن نوزدهم میلادی توجه اروپاییان، به ویژه دانشمندان پادشاهی روس را به خود جلب کرد. بعد از انقلاب اکتبر سال 1917م در روسیه و تأسیس حکومت شوراها در سمرقند، از اوایل سال های بیستم...

«بیعت» یکی از مفاهیم شاخص در فرهنگ اسلامی است. نگاهی به بارزترین حوادث سیاسی ـ اجتماعی صدر اسلام با توجه به اندیشه و حجت های هر گروه، گویای نهادینه بودن باور وفاداری به بیعت در میان آن هاست. در میان عالمان شیعه تقریباً این اتفاق وجود دارد که مشروعیت حاکمیت معصومان: نتیجه نص است و نه بیعت. این مقاله ضمن مفهوم شناسی واژه «بیعت»، با اشاره به سیر تاریخی آن در صدر اسلام، مصادیق گوناگون و نقش آن در مو...

کیفیت مسئله خلود و آراء پیرامون آن از آنجایی که با سرنوشت انسانها ، پس از حیات برزخی پیوند دارد؛ از دیر باز محل بحث عالمان و مفسران در ادیان مختلف بوده است. مفسران و متکلمان فریقین جملگی با استناد به ظاهر آیات و روایات بسیاری بر خلود در بهشت و خلود کفار معاند در دوزخ و عذاب دائمی آن اتفاق نظر دارند. غیر از گروه اندکی از سلفیان که نظری دیگر را مطرح می کنند. در میان مفسران شیعی، محوریت آرای تفسیر...

مشکلات ناشی از اختلافات میان سنیان و شیعیان در تاریخ هزار و چهارصد ساله اسلامی کم نبوده است. یکی از مواقع بروز این مشکلات، ایام حج و در حرمین شریفین بوده؛ جایی که بیشتر، سنیان بر آن حاکم بوده و مواقعی نیز شیعیان نفوذ و حتی حکومتی داشته‌اند. تصادم شیعه وسنی در آن محیط، دلایل تاریخی خود را دارد و اکنون نیز علاوه بر مسایل سیاسی، تعصب موجود بر حاکمان عربستان، هنوز به عنوان عامل تشنج در روابط دو گرو...

پس از سال‌ها غیبت موضوعات شیعی در نگارگری، محمود فرشچیان به‌عنوان یکی از سرحلقه‌های تحول در نگارگری معاصر تجربه‌ای نو را در مواجهه با موضوع و مضمون شیعی آزموده است. تا حد زیادی، تجربه وی متمایز از مکاتب گذشته نگارگری در بازنمایی موضوعات شیعی بوده و جدا از اقبال عمومی الهام‌بخش برخی از نگارگران معاصر نیز شده است. بررسی مشخصات رویکرد اتخاذشده توسط هنرمند در مواجهه با موضوع شیعی، چیستی مضامین و تج...

معرفت برهانی یعنی راهی که فیلسوف برای شناخت اشیا طی کرده و معرفت وحیانی یعنی چیزی که مؤمنان به ادیان با تمسّک به ظواهر متون دینی به آن می‌رسند. نیل و وصول به حقایق از راه سیر و سلوک باطنی، آن‌چنان که عارفان و سالکان به آن دست می‌یابند، راه‌های شناخت و معرفت اشیاست. امّا جمع میان این راه‌ها و پایبندی به نصوص دینی و برهان‌های عقلی و سیر و سلوک معنوی و اعتقاد به یگانگی آن‌ها چیزی است که در میان عالم...

مهاجرت شیعیان ایرانی به دکن از نیمه ‌قرن هشتم هجری افزایش چشمگیری داشت و در قرن دهم و یازدهم به اوج خود رسید. به‌رغم قدرت‌یابی صفویان در 907 ق و رسمیت یافتن تشیع از سوی شاه اسماعیل اول (حکـ : 907ـ930ق) و افزایش قدرت و نفوذ علمای شیعی، شمار زیادی از عالمان، مردان سیاست، شاعران، اطبا و دیگر نخبگان ایرانیِ شیعی، در این دوره به دکن مهاجرت کردند. مهاجرت این افراد، پیامدهای بسیاری در زمینه‌های اجتماعی...

خطیب مشهور و معاصر شیعی عراق، احمد وائلی، از احیاگران فرهنگ قرآن کریم و شیفتگان سیره ی رسول الله(ص)و اهل بیت(علیهم السّلام)؛ از جمله امام حسین(ع)  در جهان اسلام بود. وائلی بابرشمردن منقبت های امام حسین(ع) ، از جمله؛ عزّتمندی، جوانمردی، قهرمانی، استواری، پایداری و دادگستری ، ایشان را عامل بیداری ملّت­های ستمدیده و معیار تشخیص حقّ از باطل می­داند. وی، امام حسین(ع) را، منبع الهام بخش مسلمانان، بلکه تم...

بینامتنی، نظریه ای است که به روابط بین متون می­پردازد. این نظریه را منتقد فرانسوی ژولیا کریستوا در آغاز دهه شصت قرن بیستم میلادی در مباحث خویش مطرح کرده است. امروزه این پدیده­ی هنری به عنوان یکی از موضوعات مهم نقد ادبی معاصر با نام «تناص» شناخته می­شود. طبق گفتمان شعر شیعی، تناص بخش گسترده ای از آن را تشکیل می­دهد و همین امر منجر به خوانش عمیق­تر شعر شیعه شده­است. بررسی شعر معاصر شیعه در جنبش ب...

شمایل‌نگاری مذهبی در ایران اسلامی از مهم‌ترین مآثر هنر شیعی است. پیشینة این هنر در ایران نشانگر رویکرد تنزیهی در آن با هدف بی‌پیرایه نشان دادن اولیای الهی و منزه دانستن آنان از تشبیهات این جهانی است. این رویکرد در آثار اصیل نگارگری و پس از آن در آثار خیالی‌نگاری قابل مشاهده است. با سیطره یافتن تجربه‌گرایی (اثبات‌گرایی) بر اندیشة هنرمند معاصر از یک‌سو و تبادلات فرهنگی و هنری میان جوامع از سوی دی...