نفثه المصدور، کتابی تاریخی ـ ادبی است تألیف محمّد زیدری نَسَوی ـ منشی سلطان جلال­الدّین خوارزم­شاه ـ که در نیمه اوّل قرن هفتم به نثری مصنوع و مزیّن نگاشته شده است و روان­شاد دکتر امیرحسین یزدگردی آن را تصحیح و شرح کرده­اند. کنایه (irony) یکی از صُوَر (شکل) پویای خیال در ادب پارسی است که دانش­مندان علم بیان از دیر زمان تاکنون بدان اقبال نموده­اند. در این مقاله، پژوهنده تعریف کنایه را مورد مداقّه قرار داد...

کنایه یکی از شاخه های صور خیال در ادبیات شفاهی و مکتوب است ، لذا از دیرباز در پرداخت آثار ادبی و روایی مورد عنایت ادبا و نویسندگان قرار گرفته است ؛ به جز این در زبان محاوره و روزمره نیز میزان بهره گیری از این آرایه در خور توجه است ، زیرا کنایه هم به عنوان آرایه ای ادبی در آراستن کلام یاری رسان نویسندگان و گویندگان است و هم آن جا که زبان از بیان مستقیم مفاهیم ذهنی قاصر می ماند ، با کمک گرفتن از ...

آیرونی یکی از ابزارهای برجسته‌سازی و آشنایی‌زدایی در زبان است. آیرونی ساختارهای طبیعی زبان را با تغییر در حوزه دلالت‌ها غیرطبیعی می‌سازد. آشنایی‌زدایی به‌وسیله آیرونی از طریق دگرگونی ساختارهای شناخته‌شده و غافل‌گیری مخاطب صورت می‌گیرد. به این ترتیب بخشی از کلام برجسته‌تر از بخش‌های دیگر آن می‌گردد. در بلاغت فارسی واژه آیرونی به‌کار نرفته است؛ اما آن‌چه در تعریف آیرونی آمده در زبان فارسی کاربرد ...

بررسی صناعات بلاغی و چگونگی کاربرد آن از سوی شاعر برای فهم دقیق و اصولی شعر هر شاعر، لازم و ضروری است، زیرا صناعات شعری از جمله لوازم مهم سبک سازی هستند که بسامد و چگونگی نوع استفاده از این صناعات در شعر هر شاعر، سبک فردی و منحصر به او را می‌سازد. تشبیه یکی از مهم‌ترین و محوری‌ترین عناصر در حوزه‌ی علم بلاغت و نشان دهنده‌ی وسعت خیال و زاویه‌ی دید شاعر است. پروین اعتصامی از شاعرانی است که تشبیه د...

ابوالوفا بوزجانی از ریاضی‌دانان تراز اول دورۀ اسلامی است که کتاب او در بارۀ اعمال هندسی زمینه‌ساز مباحث و تحقیقات بسیاری در حوزه‌های تاریخ علم، معماری و صناعات وابسته بوده است. با وجود این، تاکنون سهم واقعی او در صناعات معماری در سایۀ جایگاه علمی او پنهان و ناشناخته مانده است. هدف این مقاله روشن ساختن میراث ابوالوفا در ریاضیاتِ معماری میان اصحاب و دست‌اندرکاران معماری با تکیه بر روش تحلیل (شباهت...

سید اشرف الدین گیلانی معروف به نسیم شمال از شاعران برجسته عصر مشروطه است که شعر و ‏رسالت شاعری خود را در به تصویر کشیدن مشکلات اجتماعی و جریانهای سیاسی عصرخویش به کار ‏گرفت. با وجود خفقان و استبداد حکام خودکامه قاجار، وی توانست افکار انسانی و اندیشه های آزادی ‏خواهانه‌ی خود را با زبان طنز و با استفاده از فنون بلاغی به ویژه کنایه، به گوش بیداردلان جامعه برساند، ‏کنایه هایی که بیشتر به رنگ سیاست ...

کنایه از رایج ترین ابزارهای بلاغی است که در متون ادبی و هنری به خصوص در آثاری که دارای سبک تعلیمی هستند کاربرد فراوان دارد. در مقاله حاضر نگارنده کوشیده است که قلمرو و جایگاه کنایه را در مثنوی مولانا جلال الدین رومی مورد مطالعه قرار داده و نکات در خور توجه در این زمینه را بیان نماید. این مقاله صورت اجمالی از یک طرح پژوهشی است، که شامل تمام کنایات دو دفتر مثنوی همراه با توضیح آنهاست.

هنجارگریزی یکی از وجوه رستاخیز واژگان بر مبنای زبان شناسی است که با شکستن ساختار سطحی واژه ها و نه ساختار عمیق، باعث لذت ادبی مخاطب می شود. در این جستار نگارندگان به روش تحلیلی کنایات هنجارگریخته را در دیوان ابن فارض و کلیات مولوی نقد و بررسی می کنند. پژوهش حاضر نشان می­دهد که کنایه در سروده های این دو شاعر، علاوه بر جنبة زیباشناختی و هنری، ابزار انتقال معانی مبهمی است که به آسانی تن به بیان صر...

آغاز نثر فنّی اگرچه مربوط به قرن ششم هجری است. اما بخش عمده ای ‏از پیشینه ی آن به زمینه های موجود در سده های پیش تر بازمی گردد. حشر و نشر ‏ایرانیان با زبان و فرهنگ عربی و اسلامی از طریق مدارس و مطالعات و اعمال و ‏شعائر روزانه، و نیز ترجمه ی متون عربی به فارسی از همان نخستین سال های ورود ‏اسلام به ایران، به طور تدریجی هم بر تغییر سبک خراسانی به عراقی در شعر، و هم ‏بر فرایند شکل گیری نثر فنّی از در...