چکیده رستم برجسته‌ترین پهلوان ملی در حماسه‌های ایرانی است. نام رستم در اوستا و دین‌کرد نیامده، امّا در چند متن پهلوی اشاره‌ای گذرا به نام وی شده‌است که افزودگی برخی از آن‌ها روشن است. داستان‌های رستم در دوران اشکانی و ساسانی ــ بو‌یژه پایان دوران ساسانی ــ از شهرت برخوردار بوده و در انتقال به دوران اسلامی در دو شاخة شرقی با محوریّت زبان فارسی (- ایران خاوری) و شاخة غربی با محوریّت زبان گورانی (- ا...

یکی از مضامینی که در بیشتر منظومه­های پهلوانی پس از شاهنامه دیده می­شود، حضور قهرمانان و پهلوانان دور­ه­های گذشته وتأثیر آنها در داستان است. بررسی منظومه­های پهلوانی پس از شاهنامة فردوسی نشان  می­دهد که نیاکان و درگذشتگان- که اغلب قهرمانان و پهلوانان دوره­های گذشته هستند-  به سه گونه در این منظومه­ها حضور یافته­ و تأثیرات بنیادینی در سیر داستان ایجاد کرده­اند: 1- نخست اینکه در بیشتر منظومه­های ...

شاهنامة فردوسی متنی است تأثیرگذار بر تمام ادبیات فارسی پس از خودکه حتی خاقانی شروانی ، با همة خلّاقیت هایی که در دیوانش هویداست و با تمام تلاشی که در گریز از آشکار شدن این تأثیرپذیری دارد، نتوانسته است بدون هیچ تأثیری از فردوسی بماند. به طوری که برای بررسی تمام جنبه های تأثیرپذیری خاقانی از فردوسی رساله ای مفصّل و جداگانه نیاز است. در این مقاله تأثیر مضمونی شاهنامة فردوسی بر خاقانی ، تنها پ...

کاترین کربرات، زبان شناس مشهور فرانسوی، در یکی از آثار ارزشمند خود با عنوان «بیان غیر صریح »، بحثی را در مورد ارتباطات کلامی مطرح می‌کند که سرآغاز مطالعات بعدی در زمینۀ معنا شناسی، زبان شناسی و به ویژه علم ارتباطات قرار می‌گیرد.از نظر وی، امکان ایجاد بیان صریح بسیار کمتر است و اغلب ارتباطات کلامی روزمرۀ ما صریح نیست و اصولاً ما بیشتر با بیان خود، نیات باطنی و ارادۀ پنهانی خود را به طور غیر صریح ...

چکیده    داستان «رستم و سهراب» فردوسی یکی از مشهورترین داستان­های حماسی جهان است. این داستان با همة زیبایی و ارزش هنری و ادبی، از سهوهای هنری و داستانی برکنار نمانده ­است. این سهوها خواه از منابع فردوسی، خود فردوسی یا نساخان شاهنامه بوده باشد، تفاوتی ندارد. در این مقاله مشخصاً به نحوة پرسش سهراب از مادرش تهمینه، دربارة اصل و نسب خود، پرداخته شده­است. سهراب بدون مقدّمه­ و درنهایت خشم، نام پدرش را ...

یکی از انواع تک‌واژهای وابسته‌‌، پیشوند‌ اشتقاقی "فرو" و "فرود" است که هم در ساخت افعال پیشوندی و هم در ساختِ واژه‌هایی چون قید و صفت‌‌، کاربردهای بسیاری دارند. نگارنده در این مقاله‌‌، به بررسی کارکردهای معناشناسانة این دو پیشوند در شاهنامه‌ و نقش آن‌ها در واژه‌سازی‌ها و واژه‌گزینی‌های فردوسی می‌پردازد. نتایج حاصل از این پژوهش‌‌، نشان می‌دهد که فردوسی‌‌، ضمن بهره‌گیری از این پیشوند مطابق آن‌چه م...

نمادگرایی در تفکرات و رؤیاهای نژادهای مختلف بشری وجود دارد و انسان را به گسترة تفکر بدون گفتار رهنمون می‌کند. شاهنامه از دیرباز مورد توجه مردم ایران‌زمین بوده‌است که با توجه به بافت داستانی این اثر، ارتباط نزدیکی با آن برقرار می‌کردند. در دورة صفویه، نقالان در قهوه‌خانه‌ها، داستان‌های شاهنامه را با پرده‌خوانی و آرایش صحنه‌ها برای سرگرمی شرح می‌دادند. این پژوهش به بررسی و رمزگشایی نمادها در نگار...

رزم نامۀ کنیزک حماسه­ای ملی و روایتی از یادگار زریران است. این حماسه بخشی از دستنویس منظومۀ هفت­لشکر به زبان گورانی و بازتابی از یک نوعِ ادبی شاهنامه­سرایی در غرب ایران است. ساختار رزم نامه و رویکرد نمایشی آن در دو نگاه یادآور یادگار زریران است. در نگاهی جزیی، بخش میانی رزم نامه دقیقاً روایتی از یادگار زریران پهلویست که در آن زردشتی­زدایی و نام­گردانی صورت گرفته ­است. در این بررسی رزم نامه در مقا...

رزم نامۀ کنیزک حماسه­ای ملی و روایتی از یادگار زریران است. این حماسه بخشی از دستنویس منظومۀ هفت­لشکر به زبان گورانی و بازتابی از یک نوعِ ادبی شاهنامه­سرایی در غرب ایران است. ساختار رزم نامه و رویکرد نمایشی آن در دو نگاه یادآور یادگار زریران است. در نگاهی جزیی، بخش میانی رزم نامه دقیقاً روایتی از یادگار زریران پهلویست که در آن زردشتی­زدایی و نام­گردانی صورت گرفته ­است. در این بررسی رزم نامه در مقا...

توتمیسم یکی از باورهای انسان بدوی قبل از رسیدن به دوران مذهب است. بسیاری از دانشمندان، توتمسیم را مرحلة ضروری و عمومی تکامل جامعه بشری می‌شمرند؛ اگر چه نمی‌توان به طور قطع و یقین وجود توتمیسم را در همة اقوام ابتدایی جستجو کرد. موضوع مقالة حاضر «بررسی توتم در داستان‌های شاهنامة فردوسی» از مواردی است که اندک به آن پرداخته شده، شاید به دلیل آنکه منابع اصلی در این زمینه بسیار محدود بوده است. حجمی گ...