زبیر بن عَوّام ـ از اصحاب پیامبر (ص) ـ فرزندان، همسران و موالی ایشان احادیث نبوی و اطلاعات تاریخی رویدادهای صدر اسلام را روایت کرده اند. آگاهی های حدیثی و تاریخی آنان از این جهت اهمیت دارد که نه تنها مأخوذ از کسانی است که خود شاهد و دخیل در رویدادهای مذکور بودند بلکه به عنوان حافظان اطلاعات اختصاصی خاندان، آنها را به نسل های بعدی و موالی خود انتقال دادند تا با بکارگیری روش های خاصی که به مرور زما...

 در این مقاله، تصوف، عرفان و فلسفه در سیر تحّولی و تطوّری اش، از ابتدا تا قرن سیزدهم هجری قمری بر مبنای اندیشه های یکی از علمای مشهور دوره قاجار، میرزای قمی، مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. انگیزه اصلی مقاله حاضر، تبیین بستر برخی از مباحث مربوط به اندیشه های عرفانی، فلسفی، اجتماعی و سیاسی یکی از بزرگ ترین اصولیون و مجتهدان آغاز دوره قاجار است. این بررسی از آنجا اهمیت دارد که تفکرات او تأثیر بسیا...

سلوک و رفتار سیاسی علمای شیعه با شاهان و سلاطین بر اساس انگیزه های دینی بوده است، نه به خاطر مسائل مادی و دنیایی. اهداف علما، از جمله میرزای قمی از ارتباط با سلاطین به جهت حفظ یک حاکم شیعی، عدم جایگزینی ظالمی دیگر، جلوگیری ازهرج و مرج، جلوگیری از نفوذ فرقه ها و افکار انحرافی در سلاطین و در نتیجه جلوگیری از تضعیف مکتب اهل بیت: بوده است. علمای شیعه علی رغم ارتباط با حکّام و سلاطین، استقلال خود را ...

  در باره روند تکوین، شکل‌گیری و ماهیّت واقعۀ 28 مرداد 1332، روایت‌های گوناگونی، که گاه متعارض و کاملاً وارونه می‌نماید، ارائه شده­است. در مقالۀ حاضر تلاش می‌شود، با تحلیل انتقادی روایت‌های برگزیده پهلوی‌گرایان و طرفداران دکتر محمد مصدق، دلایل و فرایندهایی ردیابی شود که، راویان را به‌کانون‌سازی، شخصیّت‌پردازی و برجسته‌سازی پیرامون واقعۀ 28 مرداد 1332 رهنمون ساخته­است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، ...

ملارجبعلی تبریزی و شاگردش قاضی سعید قمی تلقی خاصی از خداوند را مطرح می­کنند. این دسته از فیلسوفان برآنند که در مورد خداوند نمی‏توان به نحو ایجابی سخن گفت و تمام صفات الهی به سلب بر می­گردد. در این دیدگاه اساس الهیات سلبی، اشتراک لفظی وجود است. الهیات برآمده از این مکتب صبغة دینی و نوافلاطونی دارد. این مقاله درصدد بررسی زمینه شکل گیری، بیان آراء و مبانی فکری ملارجبعلی تبریزی و قاضی سعید قمی در ا...

چکیده: نوشتار حاضر جهت تبیین موضع قاضی سعید قمی در برابر مبانی فلسفی ملاصدرا می باشد. و به سه موضوع ، اصالت وجود ،اشتراک معنوی وجود و حرکت جوهری می پردازد. در هر مساله ابتدا دیدگاه و دلائل هر اندیشمند بیان شده و سپس به نقد و بررسی آن پرداخته شده است،در بحث اصالت وجود قاضی سعید بیش از آن که به دلایل مستحکم فلسفی استناد کند بر مبنای الفاظ و لغات دلایل خود را ابتنا می کند. در مساله ی اشتراک...

رساله مشهور به تفسیر نعمانی، رساله ای در علوم قرآنی است که در آن افزون بر مباحث قرآن شناختی، برخی موضوعات کلامی بررسی و به نقد برخی از نظریات مورد انتقاد مؤلف پرداخته شده است. به سبب نبود سلسله اسناد در بخش های مختلف این رساله و عدم ارجاع به منابع پیشین، در نگاه نخست چنین به نظر می رسد که این رساله متنی مستقل و بدون ارتباط با منابع دیگر باشد. پرسش مطرح در این باره، این است که آیا این رساله متنی...

از جملۀ تفاسیر شیعی در سدۀ 12ق، کنز الدقائق و بحر الغرائب اثر محمد رضا بن اسماعیل قمی مشهدی است. اطلاعات اندکی در بارۀ مؤلف آن در دسترس داریم و خود اثر نیز معمولا در شمار تفاسیر مأثور طبقه بندی می شود. به نظر می رسد همین تلقی از اثر سبب گردیده است که کمتر کوششی برای شناخت روش و رویکرد این مفسر، و احیانا، آرای شاخص و ابتکارات و تحلیلهای وی صورت پذیرد؛ همچنان که مخاطبان اثر، هدف از تألیف آن، و هر...