یکی از منابع اصلی پژوهشگران برای واکاویِ میراث‌های گمشده‌ی شاعران کهنِ ایران زمین از جمله پدر شعر پارسی- ابوعبدالله رودکی - مراجعه به فرهنگ‌های کهن و یا ناشناخته‌ای است که غالباً از نظر به دور مانده است. با توجه به فراوانی منابع ادبی و پراکندگی اشعار رودکی در آثار ادبی پس از وی، یافتن هر نسخه‌ی جدید از این قسم می‌تواند برای افزودن به شمارِ سروده‌های رودکی سمرقندی، سراینده‌ی نامدار عصر سامانی مغتنم ...

در میان سخندانان و اندیشه‌وران ایرانی، خیام یکی از بزرگانی است که وجوه شباهت‌های مضمونی و فکری او را با رودکی می‌توان موضوع سخن قرار داد. عمدۀ مسائل و موضوعاتی که در شعر خیام مطرح است، به‌عنوان اصول اولیۀ دستگاه فلسفی در اندیشه و حکمت خسروانی و فرهنگ آریایی دیده می‌شود. بنیاد و اساس حکمت خسروانی و بن‌مایه‌های فلسفی، شفاف‌تر از همه جا، در شعر رودکی تبلور یافته است؛ همان که در شعر خیام کاملاً به‌ص...

استعاره در مفهوم شناختی آن، بر خلاف استعاره در بلاغت، تنها نقش زیبایی‌آفرینی ندارد؛ بلکه ساز و کار بنیادیِ اندیشه و زبان است که بررسی بازنمودهای زبانی آن، گزارشی از جهان‌بینی استعاری هر نویسنده را به دست می‌دهد. در این پژوهش به کمک نظریّۀ استعارۀ مفهومی و با هدف دستیابی به جهان‌بینی استعاری رودکی، ده الگوی استعاری شامل: سفر، کشاورزی، جنگ، دربار، بافندگی، ساختمان، آتش، بازار، نگارش و خانواده به هم...

رودکی نظر به جایگاه رفیعش در ادب پارسی همواره مورد توجه شاعران، نویسندگان و مورخان عرب بوده است و به فراخور آثار و اشعارشان از جلالت قدر و علوّ مقام وی سخن گفته اند. از مهم ترین این شعرا و نویسندگان می توان به ابراهیم بن یحیی بن عثمان غزی، احمد بن عمر منیفی، نجاتی نیشابوری، ابوحیان توحیدی، عز الدین بن اثیر جرد جزری و یاقوت حموی اشاره کرد که در آثارشان دربارۀ رودکی سخن گفته اند. در بحث از جایگاه ...

رودکی سمرقندی از سرآمدان قلمرو شعر پارسی در سده سوم و چهارم هجری است که از انبوه اشعار او تنها حدود هزار بیت، آن هم به گونه پراکنده و برگرفته از میان آثار دیگر به دست ما رسیده است. فقدان نسخه کهن و اصیل، فاصله زمانی، دگرگونی‌های زبان فارسی، ضبط‌های مختلف منابع ثانوی و ... سبب شده است تا قرائت و مفهوم برخی از همین بیت‌های اندک این شاعر دشوار و دیریاب گردد. در این جستار قرائت‌های گوناگون و معانی ...

شعر فارسی ازجهت یگانگی شکل و معنا در زمان رودکی قالب اساسی خود را می‌یابد؛ اما ساخت هنری بیت شعر فارسی در عهد رودکی و هم‌زمانانش هنوز به استقلال کامل نرسیده است. از موقعیت دید نحوی نیز، بیت شعر ادبیات کلاسیک جمله‌ای دارای مضمون واحد است؛ بنابراین، بیت خردترین واحد شکل و مضمون شعر است. در شعر حافظ بیت نه‌تنها از لحاظ ریتم، آهنگ و نحو، بلکه ازنظر معنا هم در تناسب با ابیات دیگر شعر استقلال دارد. د...

اولین کسی که راه انتقاد علمی شعرهای رودکی را وضع کرده و با نشان دادن گوناگونی نسخه‌ها و شکل نوشتاری مختلف کلمه‌ها و عبارت‌ها این اشعار را ثبت کرده، سعید نفیسی است. متن تهیه‌شده ازسوی این دانشمند ایرانی باآنکه دارای ارزش علمی است، به درجۀ بلند اصول متن‌شناسی و طلبات آن ترتیب نیافته است. مسئلۀ تصحیح متن آثار رودکی و تهیه و تنظیم متن علمی- انتقادی که از طلبات روز است، نگارندۀ مقاله را واداشت با هم...

ابن‌المقفع و رودکی دو نمایندۀ بزرگ ادبیات و فرهنگ فارسی تاجیکی هستند که اولی در نثر عربی و دومی در نظم فارسی گوی سبقت را از همگان ربوده‌اند. این مقاله کوششی فروتنانه برای مقایسه و یافتن معانی مشترک در آثار این دو نمایندۀ بزرگ نثر عربی و نظم فارسی است که در آن چند بیت رودکی ازحیث معنی با عبارات و اقوال حکیمانۀ آثار ابن‌المقفع مانند کلیله و دمنه، و رساله‌های الادب‌الکبیر و ا...