راحة الصّدور یکی از آثار برجستة تاریخی - ادبی زبان فارسی است که از شاهنامه بسیار اقتباس کرده است. نقل پانصد و نود و چهار بیت از شاهنامه در موضوعات حکمی و اخلاقی در این کتاب، از یک طرف نشان دهندة عظمت شاهکار فردوسی و از طرف دیگر نشان دهندة علاقه و دلبستگی راوندی به شاهنامه است. راوندی در سراسر کتاب خود از اندرزهای حکیمانة فردوسی سود برده و با این کار، به اثر خود ارزش و اعتبار بخشیده و به دلیل علا...

منظور از تلقّیات عامیانه درباره فردوسی و شاهنامه، روایات، باورها و دانسته های عامّه مردم ایران  - به غیر از طبقه اهل قلم و فرهیختگان- است که هم خاستگاه و شیوه حفظ و انتقال آنها شفاهی بوده و هم برخلاف آگاهی ها و خواسته های دسته دیگر (ادبا و مورّخان) مجال کتابت نیافته است. بخشی از این روایاتِ شفاهی/ مردمی در جلد نخستِ مجموعه فردوسی نامه استاد انجوی شیرازی گردآوری شده است و بررسی تحلیلی و طبقه بندی آنه...

در منظومه‏های عاشقانه‏ای که به نام یوسف و زلیخا سروده شده است و نیز ابیاتی که به این موضوع تلمیح دارند، شاعران ضمن الهام گرفتن از یک واقعیت بیرونی و با تکیه بر نیروی تخیل خویش، این داستان را ابزاری برای بیان مقصود و تأثیر بر مخاطب قرار داده اند. در این مقاله علاوه بر پرداختن به بیان تفاوت‏های موجود در روایت قرآن و تورات از ماجرای زلیخا، توصیف شاعران از شخصیت وی و تلمیحات شعری آنان مورد بررسی قر...

نقاشی عصر قاجار به طور عمده، به دو دوره تقسیم می شود: دوره نخست؛ مقارن با سلطنت فتحعلی شاه نضج می یابد تا عصر ناصری دوام می آورد؛ بر تلفیق صور نگارگری و تزئینی با دستاوردهای هنر ناتورالیستی تکیه دارد و سیطره کلی دستاوردهای هنر ایرانی در آن، حائز اهمیت است. دوره دوم، با سلطنت ناصرالدین شاه و ظهور هنرمندان اروپارفته، شکل می گیرد و مبتنی بر بازنمایی از هنر طبیعت گرای غرب است. شاهنامه عمادالکتّاب، م...

خواجو از جمله شاعران فارسی زبان است که از اشارات و تلمیحات در حدّ چشمگیری استفاده نموده است به طوری که می توان دیوان غزلیات او را جنگی بزرگ از اشارات و روایات دانست.غزلیات خواجو سرشار از تلمیحات واشارات روایی،اساطیری،ملی،قرآنی،اسلامی وعرفانی می باشد که به خوبی چشم و نظر هر خواننده ای را به خود جلب می کند.به نظر می رسد که مایه ی اصلی این اشارات ،معلومات وسیع و گسترده شاعر در این موضوعات باشد.نگار...

استفاده از صناعات ادبی از اساسی ترین ابزارهای شاعران برای بیان مقصود است و یکی از مهمترین صنایع ادبی، تلمیح است. شاعر با استفاده از تلمیح و اکتفا کردن به یکی دو واژه که نشانه وسعت اطلاّعات و غنای فرهنگی خود اوست به خلق مضامین دست می زند و تداعی معانی ایجاد می کند و بر لطف و عمق شعر خویش می افزاید. نظامی گنجه ای در «خمسه یا پنج گنج» خود به مناسبت های گوناگون با آرایه تلمیح کلام خود را مزّین کرده ...

کوش نامه اثری حماسی است که حدود یک صد سال پس از شاهنامه فردوسی توسط ایرانشاه بن ابی الخیر سروده شده است. هر چند که صاحب این اثر تا حدودی از شاهنامه تقلید کرده، امّا به دلیل این که منبع منثور آن با شاهنامه متفاوت بوده است، تفاوت های اساسی در اصل داستان ها با شاهنامه دارد. این منظومه به سرگذشت ضد قهرمانی به نام کوش پیل گوش پیل دندان، برادر زادۀ ضحّاک، می پردازد که از سوی ضحّاک به فرمانروایی چین انتخ...

همایون نامه منظومه ای به بحر متقارب و در حدودِ شصت هزار بیت است که سَراینده ای به نام زَجّاجی آن را در سدۀ هفتم سروده. موضوع این اثر با ولادت پیامبر (ص) و رویدادهای صدر اسلام آغاز می شود و با گزارش تاریخ اسلام و ایران تا روزگار ارسلان بن طغرل سلجوقی – البتّه با افتادگی هایی در روندِ روایتِ حوادث- ادامه می یابد. این منظومه دو بخش دارد و تنها نسخۀ فعلاً شناخته شده از نیمۀ دوم آن ناقص است و ابیات در پایان...

حاج ملااحمدنراقی، سراینده مثنوی طاقدیس، فرزندملامحمدمهدی دارای طبعی ادبی ومتخلص به صفائی، ازاکابر دین وعظمای مجتهدین دراصول فقه، ریاضی ونجوم دست داشته است. و از نظر فکر و فرهنگ و اخلاق وعرفان حائز اهمیت می باشد. مثنوی طاقدیس باالهام ازمثنوی معنوی مولوی وبه وزن وشیوه آن سروده شده، ده هزارویکصدوپنجاه وشش بیت داردکه حاوی نه مناجات مشحون ازآیات، احادیث وروایات می باشد مثنوی طاقدیس شصت وپنج حکایت و...

مقالة حاضر با به کارگیری نظریة «بینامتنی» کریستوا (1969) و مدل لپیهالم (1997) برای دسته بندی انواع تلمیح و راهکارهای ترجمة آنها، بررسی موردی 4 شعر پرتلمیح تی اس الیوت «ترانة عاشقانة جی آلفرد پروفراک»، «سرزمین بی حاصل»، «مردان پوچ» و «چهارشنبة خاکستر» به همراه 16 ترجمة فارسی از آنها از دهة 1340 مطمح نظر دارد. هدف این بررسی، راهکارهای مترجمان ایرانی برای انتقال تلمیحات بینامتنی در اشعار الیوت به ...