مفهوم خوف و رجا از بعد معرفت شناختی و نظام اصطلاح شناسی در قرآن و در آثار عرفانی، به ویژه مثنوی معنوی جایگاهی ویژه دارد. از این رو این مقاله کوشیده است ابتدا مفهوم این دو واژه را در قرآن کریم بکاود و سپس تأویلات عرفانی این مفاهیم را در نگاه و اندیشه مولوی بررسی نماید. در این رهگذر، سیر مفهومی و تاریخی این دو مفهوم در اندیشه و کلام متصوفه و عرفا تا عصر مولانا نیز به اختصار بررسی می گردد. نتیجه ت...

محمدعابد جابری برای یافتن راه کاری به منظور برون رفت از فضای فکری مسدود عربی ـ اسلامی به تحلیل «سنت» و «گذشته» آن روی آورد و با نگرشی تاریخی و ساختارمند و در چهارچوب عقلانیت انتقادی سه نظام فکری بیانی، عرفانی، و برهانی را در ساختار آن تشخیص داد. روش شناسی تاریخ گرایانه و ساختارگرایانه به فکر وی سمت و سویی داده است که ضمن ساختارشکنی در تحلیل فضای فکری عربی ـ اسلامی، ساختارهایی را نیز بر آن تحمیل...

جای شک نیست که جهان بینی حضرت امام "قدس الله نفسه الزکیه" به گونه ای متمایز بود. خصوصیات این جهان بینی اگرچه تا حدودی به صورت عام روشن است ، ولی زوایا و دقایق آن تا حدود زیادی نیاز به تحقیق و تفحص دارد. از سویی تاثر حضرت ایشان از قضایای عرفانی و عرفان بطور عموم امری واضح است . و این خود می تواند سرنخی برای کنکاش در ریزموضوعات فکری ایشان باشد. به همین دلیل طرز تفکر ایشان و تاثرشان از جریانات شای...

چکیده: جایگاه رفیع ابن­سینا در فلسفه نباید ما را  از توجه به جنبه­های عرفانی اندیشه او بازدارد. نگاه عرفانی ابن­سینا از مرزهای تفکر مشائی فراتر رفته و بر فیلسوفان بزرگی چون شیخ اشراق و صدرالمتألهین اثرگذارده است. او دو طرح سلوکی در کتاب اشارات ارائه کرده و در هر یک از زاویه­ای به مراحل تعالی معنوی نگریسته است. در این مقاله، از طرح اول گفت‌وگو کرده­ایم که از منظر روانشناختی سیر تحول روحی سالک را...

مفهوم خوف و رجا از بعد معرفت‌شناختی و نظام اصطلاح شناسی در قرآن و در آثار عرفانی، به‌ویژه مثنوی معنوی جایگاهی ویژه دارد. از این رو این مقاله ‌کوشیده است ابتدا مفهوم این دو واژه را در قرآن کریم بکاود و سپس تأویلات عرفانی این مفاهیم را در نگاه و اندیشه مولوی بررسی نماید. در این رهگذر، سیر مفهومی و تاریخی این دو مفهوم در اندیشه و کلام متصوفه و عرفا تا عصر مولانا نیز به اختصار بررسی می‌گرد...

 یکی از مباحثی که در سلسله تعالیم عرفانی مطرح شده مسئلۀ ختم ولایت و «خاتم الاولیاء» و نیز تعیین مصداق آن است که در این راستا، هم مذهب شیعه و نیز عرفای شامخ تشیع بدان پرداخته‌اند و هم عرفایی همچون شیخ اکبر محیی‌الدین ابن عربی، حال در پی همین موضوع سعی شده رویکرد دو تن از بزرگان شیعه (سید حیدر آملی و امام خمینی) با دیدگاه ابن عربی مورد بررسی تطبیقی قرار گیرد مبنی براینکه هریک از دو طرف چه کسی را ...

عین القضات همدانی، عارف ایرانی قرن پنجم و ششم هجری است که قلم توانا و ذهن و اندیشه پویا و جوّال خود را برای نگاشتن آثار فلسفی- عرفانی به کار برده است. اگرچه بی پروایی و سبک فلسفی‌اش در نهایت او را به پای دار کشید اما نوشته‌های او به خصوص کتاب «تمهیدات» وی، سندی مستدل برای عرفان و ادبیات کهن ایران زمین شد. «تمهیدات» اگرچه از متون عرفانی به شمار می‌رود اما از آنجا که به بیان شرایط سلوک و آدا...

نخستین گام در معرفت شناسی عرفانی، نقاّدی عقل است و هیچ عارفی نیست که در عرصۀ عرفان نظری، پیش از نقد عقل و قوای ادراکی انسان، بتواند سخن از معرفت فراعقلی، و تفکّر عرفانی بگوید. ابن عربی به عنوان مؤسس عرفان نظری نیز در طرح معرفت شناسی خود، نخست به نقد عقل فلسفی و تفکّر منطقی پرداخته و نشان داده است که اگر شناخت آدمی صرفاً متکی به قوای ادراکی او، و مبتنی بر روش تفکر فلسفی باشد، حاصلی جز شناخت غیرذاتی،...

بیدل دهلوی از گویندگان بزرگ شعر عرفانی در شبه قاره است که سبک هندی را از تنگنای صورت، به فراخنای معرفت رسانید. شعر میرزا عبدالقادر بیدل در عرصه غزل، ادامه  تفکر مولانا جلال الدین محمد بلخی در عرصة شمسیات اوست. هدف از نگارش این مقاله معرفی بیدل در عرصة غزل عرفانی است. در نظر بیدل، همه تعینات و کثرت­ها، در سیر رجوعی و عروجی انسان به وحدت باز می­گردد و در سیر نزولی او یعنی سفر از حق به خلق، همه کث...

این پایان نامه پیوند¬های فکری مثنوی معنوی و گلشن راز شیخ محمود شبستری را مورد بررسی قرار داده است. مثنوی معنوی یک شاهکار عظیم ادبی و عرفانی است که خالقش نماینده¬ی واقعی تفکر عرفانی ایرانی است. گلشن راز نیز با وجود حجم کمش، مأخذ مهمی جهت شناخت عرفان و کلام اسلامی ایران به شمار می¬رود. در این پایان نامه ابتدا موضوعات مشترک این دو اثر بزرگ، مثنوی معنوی و گلشن راز همانند وحدت وجود، انسان، تجلی، جبر...