پایه گذاران حکومت های سلطنتی در تاریخ ایران عمدتا از جوامع قبیله­ای بر خاسته اند و پس از رسیدن به اوج قدرت به صورت ناخواسته فرآیند نزول و خروج از صحنه قدرت را طی ­کرده اند. این امیران برخاسته از میان قبایل، با ورود به عرصه یکجانشینی و تغییر شیوه زندگی، بناچار باعث تغییر در بنیان­های مادی و معنوی قدرت و یا علت فروپاشی این بنیان­ها می­گردیدند و لاجرم مدتی بعد مدعی تازه­ای از راه می­رسید و قدرت را...

تاریخ همایون (۱۹۰۹م) اثر محمدصادق گلشنی یکی از سفرنامه های مشهور تاجیک است که حاوی معلومات جالب و نادری دربارۀ امارت بخارا و مرزهای تابع آن است. این اثر از نه مقاله تشکیل شده و به ترتیب در ذکر ایالت های بخارای شریف، میانکال، لب آب، قرشی و خزار، شهر سبز، حصار، ختلان، قراتگین، و حکومت درواز و توابع غرم است. گلشنی در این اثر دربارۀ هریک از این موضع ها معلومات جالب و مکمل به دست می دهد. وی در اثرش ...

شهرهای مختلف سرزمین ایران با توجه به بستر و شرایط جغرافیایی و طبیعی‌شان از منابع آبی موجود به شیوه‌هایی متفاوت بهره برده‌اند. در این‌میان یکی از پیشرفته‌ترین و توسعه‌یافته‌ترین سیستم‌های آبرسانی، شبکه آبی شهر بخارا است که امروز همچنان بقایای کالبدی اجزای‌ آن یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌های شکل‌دهنده به منظر هسته تاریخی این شهر به شمار می‌رود. این نوشتار تلاش می‌کند با واسازی ساختار شهر و سیستم آبی، ج...

بررسی شخصیت و زندگی خاتون بخارا، اولین و آخرین زنی که بر منصب بخاراخداتی نشست و هم­زمان درگیر رقبای داخلی و حملات پی در پی فاتحان عرب بود، اطلاعاتی ارزشمند درباره حیات سیاسی و اجتماعی بخارا به دست می­دهد. داستان روابط عاطفی خاتون با سعید بن عثمان، فرمانده عرب که در شعری برجای مانده، به رغم ابهاماتش دارای ارزش ادبی و تاریخی فراوان است. در این نوشتار ضمن گزارش تلاش­ های محققان معاصر در خوانش این ...

انقلاب بخارا قهرمانانی داشت؛ اما هدف این قهرمانان نه اجرای برنامه های انقلابی، بلکه برعکس پیشگیری از عملی شدن برخی از ماده های مرام نامۀ انقلابیون بود. این هدف قهرمانان انقلاب بخارا را برآن داشت تا با پیشوایان آن انقلاب و استعمار بلشویکات روسیه به مبارزه برخیزند. تلاش درمقابل اشغال گران روسیۀ شوروی و پیشوایان انقلاب بخارا دقیقاً مثل شنا کردن مخالف جریان نیرومند آب بود. باوجود این، کسانی پیدا شدن...

متون فارسی از مهمترین منابع تاریخ معماری ایران است. در م یان این متون، تاریخ بیهقی در زمرۀ چند متن نخست ادب فارسی است. از کتاب مفصل ابوالفضل بیهقی دبیر، که در ا صل تاریخ آل سبکتگین نام داشته، امروزه فقط شش مجلد، از نیمۀ جلد پنجم تا نیمۀ جلد دهم، به دست ما رسیده است. این پاره با ماجرای مرگ محمود، جلوس محمد و سپس مسعود آغاز میشود و با ذکر سفر آخر مسعود به هندوستان در گریز از ترکمانان سلجوقی پایان...

خاستگاه رسوبی و بوم‎شناسی دیرینه بسترهای دارای رودیست خرم‎آباد در سه برش تنگ شبیخون چمسنگر (سازند تاربور) و پیرشمس‎الدین (بخش بالایی سازند امیران) مورد مطالعه قرار گرفته‎اند. برش‎های تنگ شبیخون و چمسنگر مربوط به زیرپهنه زاگرس رورانده و برش پیرشمس‎الدین مربوط به زیر پهنه لرستان هستند. محتویات فسیلی سه برش نشان‎دهنده سن کرتاسه پسین (ماستریختین میانی تا پسین) بوده که معادل زون زیستی Omphalocyc...

مسلمانان بر پایة آیة شریفة 13 سورة حجرات (49): « إنا خلقناکم من ذکر و انثی و جعلناکُم شعوباً و قبائلَ لِتَعارَفُوا » توجه فراوانی به جامعة مدنی و شهرنشینی داشتند و دانش­مندانی هم­چون فارابی، طرح مدینة فاضله را به عنوان جایی که مردم در آن گرد آیند و به یاری یک­دیگر بپردازند ریختند و مورخّان و جغرافی­دانان در آثار خود جنبه­های مختلف شهرنشینی و زندگی شهری را آوردند. یکی از ابتکارات آنان تألیف کتاب­هایی مس...

عملکرد سیاسی حکومت شیعی‌مذهب بنی‌منقذ در شیزر (474-552 ق)[1] شکراللّه خاکرند* لیدا مودت** چکیده پیداییِ بحران‌های سیاسی و اقتصادی نیمه دوم قرن پنجم هجری در خلافت فاطمیان و منازعات آنان با سلجوقیان در شام به تأسیس حکومت‌های محلی در این منطقه انجامید. دولت بنی‌منقذ شیعی‌مذهب در شیزر، از این حکومت‌ها بود که میانه سال‌های 474-552 در شیزر (شمال غربی حماه) تاسیس شد و در تحولات سیاسی شام و تعامل با حکو...

یهودیان ازجملۀ اقوامی هستند که در قلمروی امارت بخارا سکونت اختیار کرده و در گسترش روابط تجاری در آسیای مرکزی نقش عمده داشته اند. این قوم به دلیل سکونت در قلمروی امارت بخارا به «یهودیان بخاری» مشهور شده اند. در پیشرفت مناسبت های تجاری در امارت بخارا سهم هندوها نیز درخور توجه است. آن ها در شهرهای گوناگون آسیای مرکزی، خصوصاً امارت بخارا، نفوذ زیادی داشتند. در این مقاله نگارنده با بررسی سابقۀ سکونت ...