حکایت ملاقات موسی و ابلیس در عقبة طور یکی از حکایات متون صوفیانه است که حلاج برای نخستین بار آن را در کتاب شورانگیز طواسین آورده است و پس از او عارفان بنام ایرانی این حکایت را در آثار خویش آورده و از آن برای اثبات تعالیم و آموزه­های متعالی خویش بهره جسته­اند. این حکایت که دربردارندة بسیاری از آموزه­ها و تفکرات عارفان  مدافع ابلیس است، از جهات گوناگون می­تواند مورد نقد و تحلیل قرار بگیرد. این نو...

تتبّع در آیات قرآنی ما را به این حقیقت رهنمون می سازد که وجود ابلیس از جمله موانع مهم در راه سعادت و تکامل بشر است چرا که ابلیس دشمن انسان است ، او که به دلیل استکبار طلبی مطرود از مقام قرب الهی گشت در صدد است انسان ها را نیز به گمراهی بکشاند و از رحمت واسعه الهی دور گرداند . ابلیس موجودی است از بین جنیان که سعادت و هدایت پذیری انسان در سایه مقابله با او معنا می یابد . خداوند متعال نیز انسان ها ...

ابن ابی الحدید معاویه را به کفر و الحاد متهم کرده و با ذکر شواهدی نشان می دهد که او به نبوت پیامبر اسلام(ص) هیچ باوری نداشته است و معتقد است که او با استخدام گروهی از منافقین و دین به دنیا فروشان، دست به جعل حدیث زده و چنان در این میدان اسب تاخته که دوران خود را به دوران اوج جعل حدیث تبدیل کرده است این دیدگاه او نسبت به معاویه، حق طلبی و کمتر بودن تعصب او نسبت به اکثریت علمای اهل سنت را نشان می...

نامه های رهبران، زمینۀ مناسبی برای تحلیل گفتمان انتقادی است. از جملۀ این مکاتبات ارزشمند، نامۀ شمارۀ 28 نهج البلاغه به معاویه است که در میان نامه های علی(ع) جایگاه ویژه ای دارد. این نامه در اصل  گفتمان مشروعیت حضرت است. حال پرسش اصلی این مقاله این است که رابطۀ لایه های مختلف زبانی با این گفتمان چگونه است؟ و چگونه گفتمان مشروعیت حضرت از طریق گزینش های زبانی شکل می گیرد و چگونه با گفتمان مخالف(مع...

دشمنی کردن در قالب دوستی و خیانت کردن با ابراز خیرخواهی، موفّقیّت بیشتری برای دشمنان به ارمغان می آورد، بی آنکه هزینة مالی و جانی در این مسیر صرف شود. نخستین موجودی که از این شیوه بهره جست، ابلیس بود. دشمنی او از روی حسادت نسبت به مقام والای آدم سرچشمه می گیرد. گرچه شیطان بر انسان سلطه ندارد، امّا از ابزارهایی مانند نفس امّاره و اختیار انسان استفاده کرده است و با شیوه هایی همچون وسوسه، وعده های درو...

دشمنی کردن در قالب دوستی و خیانت کردن با ابراز خیرخواهی، موفّقیّت بیشتری برای دشمنان به ارمغان می آورد، بی آنکه هزینه مالی و جانی در این مسیر صرف شود. نخستین موجودی که از این شیوه بهره جست، ابلیس بود. دشمنی او از روی حسادت نسبت به مقام والای آدم سرچشمه می گیرد. گرچه شیطان بر انسان سلطه ندارد، امّا از ابزارهایی مانند نفس امّاره و اختیار انسان استفاده کرده است و با شیوه هایی همچون وسوسه، وعده های درو...

در جنگ جمل بنی‏امیّه در کنار ام المؤمنین عایشه، طلحة بن عبیداللَّه و زبیر بن عوام رو در روی سپاه خلیفه‏ی وقت، علی‏علیه السلام ایستادند. گرچه در منابع تاریخی و روایی تصریح شده است که عایشه، طلحه و زبیر در شورش بر ضد عثمان نقش مهمی ایفاء کردند، ولی کمتر کسی درصدد برآمده است تا نحوه‏ی پیوستن بنی‏امیّه به اصحاب جمل را بررسی نماید. این پژوهش بر آن است که چگونگی در کنار هم قرار گرفتن بنی‏امیّه و اصحاب جمل...

این نوشتار از واژگان بیگانه در قرآن بحث می کند. نویسنده با توجه به پژوهش های زبان شناختی و تاریخی واژه های زیر را بررسی می کند: اب، ابابیل، ابراهیم، ابریق، ابلیس، اجر، احبار، آدم، ادریس، ارائک، آزر، ارم، اساطیر.

وابستگی احمد غزالی به جریان عرفانی خاصی به نام «عرفان عاشقانه» و «جمال‌گرا»، نتایج خاصی را در پی داشت؛ از جمله: سماع، شطح و شاهدبازی. اموری که آنها را «سنت‌های جمالی» می‌نامیم. عمده انتقادها، هجمه‌ها و حتی هجوهایی که به مکتب خواجه شده، به سنت‌های جمالی‌اش باز می‌گردد، نه به باورها و اصول مکتب او. در این نوشتار، ابتدا شواهد این مطلب را که احمد غزالی اهل این سنت‌ها بوده است، نقل می‌کنیم. آنگاه ان...