حکمای اسلامی از دیرباز در باب موضوعات مختلف فلسفی در کنار استدلال و برهان به آوردن تشبیه و تمثیل اهتمام ورزیده و سعی در تفهیم مفاهیم معقول به مدد امور محسوس داشته اند. در مسئلۀ اصالت وجود نیز که از موضوعات اساسی فلسفة صدرایی است، تمثیلات مختلفی عرضه شده که موضوع مقالة حاضر است. مقالة حاضر شامل پنج تمثیل از این دست است؛ چهار تمثیل در توضیح معنای اصالت وجود و پنجمین در رد فهمی نادرست از آن. محور...

تبیین آیات خلقت انسان، به جهت محذورات کلامی و فلسفی در فهم ظاهری از آن، یکی از مباحث پرچالش در حوزه علوم قرآن و تفسیر بوده و از این رهگذر برخی از مفسّران به دلالت ظاهری این آیات تمسّک کرده و برخی نیز نگرش تاویلی و فهم باطنی را برگزیده اند؛ در این میان مفسّرانی چون شیخ محمّد عبده، علامه طباطبایی و  آیت الله جوادی آملی، با رویکردی نوین، در عین اصرار بر چهارچوب و اشارات معنای ظاهری، قائل به فهمی تکوین...

با نگاهی به تاریخچه علوم بلاغی، فصلی در انتهای این تاریخچه به چشم می خورد که از رکود و جمود علم بلاغت از حدود قرن ششم تا کنون حکایت می کند؛ مقطعی درازدامن از تاریخ این علم که در آن جز شرح و تلخیص هایی که بر آثار گذشتگان نوشته شده است، تقریباً چیز دیگری مشاهده نمی شود. چنین می نماید که این پدیده یک علت اصلی داشت و آن اینکه در این دوره، بلاغت که پیش از آن به عنوان یک «فن» شناخته می شد و بر پایه ذو...

نهج البلاغه برگرفته از انوار سخنان گهربار امیرمومنان علی(ع)، بزرگمرد تاریخ بشریت است. این کتاب علاوه بر اشتمال بر والاترین معارف الهی، از نظر فصاحت و بلاغت نیز سرآمد متون دینی، پس از قرآن و بیانات پیامبر اکرم(ص) است. از این میان، نامه های امام علی(ع) نیز از حیث انواع فنون ادبی، دارای اهمیت فراوان است. در این پایان نامه به بدیع و فنون و آرایه های بدیعی اعم از سجع و جناس و تضمین و موازنه و ارسال ...

سبک شناسی _ که در سده اخیر مورد توجّه ویژه ای از جانب ادیبان و ناقدان قرار گرفته_ علم یا نظامی است که از سبک بحث می کند و به دنبال یافتن روش نویسنده و روشنگر زیبایی گرایی زبان شناسی است. عوامل متعدّدی در ایجاد سبک ها دخیل اند و به همین سبب، دامنه سبک ها فراوان و بی شمار است. در این میان، از جمله متونی که شایستگی و ارزش تجزیه و تحلیل دارد، متون دینی و به طور خاص نهج البلاغه است. نهج البلاغه که تال...

چکیدهتمثیل یکی از مهم‌ترین انواع ادبی است که جایگاه والایی را در ادبیات فارسی به خود اختصاص داده است. مثل، مثال و تمثیل در ادب فارسی به تبعیت از زبان عربی اغلب به جای یکدیگر به کار رفته‌اند و هر یک نامی جدا و خاص خود را ندارند از این رو با پیچیدگی و گره‌خوردگی خاصی در ادب فارسی رو به‌رو هستند. تمثیل را در ادب فارسی از حیث ساختار می توان در دو بخش تمثیل توصیفی(تمثیل کوتاه) که از یک یا چند جمله ف...

هدف اصلی از کابرد تمثیل، مثال زدن برای تبیین و فهماندن مطلب به مخاطب است. یکی از     تمثیل­هایی که تاکنون دربارۀ آن تحقیقی صورت نگرفته، تمثیل  ماهیان در جستجوی دریاست که به لحاظ شباهت با تمثیل سفر پرندگان برای یافتن پادشاه مهم است. تمثیل ماهیان در جستجوی دریا در یک مثنوی عاشقانه به نام  فردوس خیال آمده است. این مثنوی خودزندگینامۀ شاعری به نام رضی است. مؤلّفان گفتار حاضر در هنگام تصحیح ا...

این نوشتار در پی واکاوی روش تفسیری علامه فضل الله در تفسیر «من وحی القرآن» است. نویسنده بر این باور است که مهم ترین ویژگی «من وحی القرآن» از نظر روش بلاغت محوری است. مفسر می کوشد قواعد بلاغت و لوازم و پیامدهای سخن بلاغی را مبنای فهم آیات قرار بدهد. در این نوشتار نخست به پیشینه روش بلاغی در تفسیر پرداخته شده است، سپس معیارهای شناخت ابعاد بلاغی از دیدگاه علامه فضل الله مورد بحث قرار گرفته است، آن...

هدف از انجام این پژوهش، مقایسۀ اثربخشی آموزش از طریق «اسناد»، «تمثیل» و «اسناد و تمثیل» بر میزان خوشبینی دانش آموزان بود. روش مطالعه نیمه تجربی، با پیش آزمون پس آزمون و گروه گواه بود. جامعۀ آماری شامل همۀ دانش آموزان دختر سال اول مقطع متوسطۀ دبیرستان های روزانه و دولتی شهر همدان در سال تحصیلی 1390ـ1389 و روش نمونه گیری از نوع خوشه ای چند مرحله ای بود. نمونه شامل 96 نفر از دانش آموزان بود که به ...

«دوره» در مطالعات تاریخی مفهومی نظام بخش است و مورّخان علوم و هنرها را در طبقه بندی اطّلاعات تاریخی یاری می کند. در اغلب کتب تاریخ ادبیات، «دوره بندی» اساسی ترین پایۀ بخش بندی و فصل بندی است. دوره بندی در علوم ادبی مانند بلاغت نیز روایی و کاربرد یافته است. ازجمله شوقی ضیف، تاریخ بلاغت عربی- اسلامی را به ادواری تقسیم کرده است. در این مقاله طرحی برای دوره بندی تاریخ بلاغت فارسی پیشنهاد شده است. نظا...