«شریعت»، «طریقت» و «حقیقت» سه مرحله جداناپذیر از مقامات معنوی و مدارج دینی کمال انسانی است که می‌توان آن را به پوست، مغز و روغن بادام تشبیه کرد. هر دینی از سه جنبة شریعت، طریقت و حقیقت تشکیل می‌شود و شریعت ناظر به احکام و آداب ظاهری دین، طریقت ناظر به معنا و آداب قلبی و حقیقت همان مطلوب و مقصود اصلی هر دینی است؛ از این منظر، تمام ادیان دارای مقام طریقتی هستند که در تاریخ اسلام این طریقت به عنوا...

یکی از وجوه مهم تمایز عارفان از اهل شریعت، اهتمام آنان در طی طریق و سلوک است. در زمینة ویژگی‌ها و صفاتی که سالکان طریقت باید داشته باشند، عارفان بسیار سخن گفته‌اند و یا در آثار مکتوب خود، در فصل‌هایی معین به آن پرداخته‌اند. شمس تبریزی، عارف نامدار قرن هفتم نیز در این موضوع، سخنان مفصلی بیان کرده‌است. مشکل مهم در دستیابی به نقطه‌نظرهای شمس در این زمینه، مانند همة مسائل مطرح در مقالات، پراکندگی آ...

در نظام معرفتی اولیا و اهل سلوک، خلوت نشینی و تفکر در آفاق و انفس، به وضوح دیده می‌شود. این سلسله، در طیّ طریقت و نیل به معرفت، از دو عنصر خلوت و تفکر، استفاده نموده‌‌اند. در این جستار، با امعان نظر در متون و سیره‌ی عارفان، لطایف و نکات کشفی و ذوقی ارباب معرفت، در باره‌ی دو ساحت خلوت و تفکر، مورد واکاوی قرار گرفته است. از نگاه عارفان  و عرفان پژوهان، طیّ منازل روحانی و کسب مقامات معنوی، بدون توسل...

برخی از کرامت­های موجود در کتاب­های صوفیه در ظاهر بسیار غیرعقلانی و غیرطبیعی به نظر می­رسند که هم باورکردن آن‌ها دشوار است و هم موجودیت آن‌ها با پاره­هایی از تعلیمات اساسی در شریعت و طریقت تعارض دارد. در پدیدآمدن این‌گونه کرامت­ها بیش از هرچیز عامل­های خارج از اندیشه­های عرفانی و حتّی مغایر با قاعده­های محو و فنای فردیت دخالت داشته است، یعنی خلوت­ها و استغراق­های صوفیان گاه به‌جای تمرکز مطلق بر ...

این مقاله به بررسی رابطه ی میان طریقت نقشبندیه و فعالیتهای تجاری در عصر تیموریان (771-913ه.) می پردازد. توجه به اصول عقاید این طریقت، عوامل فکری زمینه ساز در فعالیتهای اقتصادی پیروان آن را روشن می کند. این عوامل را می توان در چهار مفهوم خلوت در انجمن (صحبت)، ذکر خفی، خدمت، و کار دسته بندی کرد. وجود تعالیم معطوف به فعالیت های اقتصادی در طریقت نقشبندیه سه پیامد مهم داشت؛ نخست رواج و نفوذ گسترده ی...

« شَد » میان بندی نمادین بوده که هنگام تشرف و پیوستن به سلک جماعات اهل فتوت، اصناف و برخی طریقت های صوفیه، در مراسمی آیینی و در مجلسی با حضور اعضای پیشین، به کمر فرد تازه وارد ومبتدی بسته می شده است؛ با برگزاری آیین شد، شخص به عضویت دائمی یا آزمایشی جماعات یادشدهدرمی آمد. این آیین که دست کم تا سده هفتم هجری پیشینه دارد، تا دوره حاضر – برای نمونه نزدبرخی سلسله های متصوفه- ادامه یافته است. شد، ا...

پایان نامه حاضر، درصدد است با بازخوانی و تحلیل آرای عرفانی بدیع الزمان نورسی که در کلیات رسائل النور ارائه شده است، گامی ولو کوچک در جهت شناساندن بهتر و بیشتر این عارف برجسته معاصر، به جامعه علمی ایران بردارد. بر اساس شواهد و قراین، نورسی ابتدا بر طریقت نقشبندیه سیر و سلوک می کرده است؛ اما سرانجام با الهام از قرآن، طریقت نوری را بر پایه چهار اصطلاح قرآنی: عجز، فقر، شفقت و تفکر ابداع کرد که در ...

یکی از مسائل مهم در دین‌پژوهی تطبیقی و نیز در فلسفه‌ دین و الهیات جدید، مسئله نسبت میان ادیان است. از سویی تعدد و تنوع ادیان و از سوی دیگر جهانی‌شدنِ ناشی از دنیای متجدد، با افزایش توجه و نگاه پیروان ادیان به یکدیگر، دیدگاه‌هایی همچون حصرگرایی، کثرت‌گرایی و شمول‌گرایی را در باب نسبت ادیان به‌‌ بار آورده است. در این میان، فریتیوف شوان و دیگر سنت‌گرایان به نظریه‌ »وحدت متعالی ادیان» قائل‌اند. بناب...

به‌لحاظ تاریخی، نگرش نهادینه‌شدة دینی در کردستان، نوعی اسلام عرفانی و صوفیانه بوده‌است که فرقه‌های گوناگونش، با وجود تفاوت­ در مناسک و نظام سلسله­مراتبی­شان، جملگی، تمایزی بنیادین با انواع نگرش­های شریعت­مدار و فقه­محور داشته­اند. از میان مکاتب گوناگون عرفانی، دو طریقت قادری و نقشبندی بیشترین پایگاه اجتماعی را در میان کردهای اهل سنت کسب کرده و حوزة نفوذ خود را در سرتاسر کردستان گسترده­اند. عوا...